Στο άκουσμα αυτού του κλισέ από τον ψυχόλογο που είναι συνάμα συγγενής ή φίλος του προσώπου που ζητά βοήθεια, μερικοί ίσως να απογοητεύονται. Ίσως και να αισθάνονται μια μικρή απόρριψη απ΄το γνωστό τους ψυχολόγο. Επακόλουθη μπορεί να είναι και η αντίσταση να δουν ένα άγνωστο γι αυτούς ειδικό.
Η απορία του “μα γιατί δεν μπορεί να μας βοηθήσει ο δικός μας που μας γνωρίζει καλύτερα και να πάμε σε ξένο” είναι πιθανή και απόλυτα κατανοητή για τα άτομα που δεν ανήκουν στο χώρο της ψυχολογίας. Πολλοί έχουν παραλληλίσει την επιστήμη της Ψυχολογίας με την δουλειά των πνευματικών ή των “καλών φίλων” που προσφέρουν βοήθεια εν ώρα ανάγκης. Κάποιοι, θεωρούν την ψυχολογία κάτι κοντινό με την ιατρική. Άρα, όπως επιλέγω να με δει ο συγγενής μου που είναι παθολόγος, έτσι γίνεται και με τον άλλο που είναι ψυχολόγος. Λάθος! Η αλήθεια είναι ότι τα επαγγέλματα που έχουν σαν στόχο την αλλαγή της συμπεριφοράς, όπως είναι αυτό του ψυχολόγου ή του ψυχοθεραπευτή, πρέπει να διέπονται εξ’αρχής από κανόνες συμπεριφοράς και αυστηρά όρια. Τέτοια είναι η απαγόρευση σε γνωστό να γίνει ψυχοθεραπευόμενος, για την προστασία και των δύο. Αυτό έχει να κάνει με τη δημιουργία “διπλής σχέσης” η οποία απαγορεύεται ρητά να προκύπτει στη ψυχοθεραπεία.
Διπλή σχέση υπάρχει όταν το άτομο διατηρεί ήδη μια είδους σχέση με τον ψυχολόγο, (π.χ. φίλοι, συγγενείς, παλιοί συνεργάτες, κοκ) και εμπλέκονται σε δεύτερη σχέση, αυτή του ψυχοθεραπευτή και ψυχοθεραπευόμενου. Το ίδιο ισχύει κι όταν ο “άγνωστος” ψυχοθεραπευόμενος κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή με το τέλος της, εμπλακεί σε άλλου είδους σχέση με τον ψυχολόγο (π.χ. φιλική, ερωτική, ή πελατειακή). Τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από διπλή σχέση ποικίλουν. Πιο κάτω αναφέρονται οι λόγοι που δεν μπορεί να δουλέψει αυτού του είδους η σχέση, κυρίως μεταξύ συγγενών και φίλων του ψυχολόγου.
Απουσία αντικειμενικότητας
Όταν έχω αναπτύξει την εντύπωση ότι π.χ. ο γνωστός μου ο Γιάννης είναι καλός αλλά η καταπιεστική του μητέρα τον έκανε παθητικό σε όλα, τότε ήδη ξεκινώ θεραπεία με τον “Γιάννη τον παθητικό.” Σαν φίλη του, τα ’χω από καιρό με τη μάνα του που τον έκανε έτσι. Άρα, αν καλέσω τη μητέρα του στη θεραπεία θα είμαι ήδη αρνητική μαζί της, ενώ του Γιάννη του έχω βάλει ήδη μια ταμπέλα. Στη ψυχοθεραπεία, δυσκολεύομαι να τον αξιολογήσω αλλιώς γιατί από χρόνια που τον ξέρω είμαι προκατειλημμένη μαζί του στο θέμα της απάθειάς του. Συνεπώς, σαν ψυχολόγος πιθανό να επηρεάζω την πορεία της θεραπείας του Γιάννη με τις σχεδόν λανθασμένες αντιλήψεις που σχημάτισα ως τώρα γι’ αυτόν.
Δυσανάλογη εξουσία
Μέχρι τώρα με την φίλη μου τη Λόλα είμασταν ίσες σε όλα. Είχα εγώ τις ευάλωτές μου στιγμές και σαν κολλητή με στήριζε αρκετά. Είχε κι αυτή τις δικές της δυσκολίες κατά καιρούς, κι εγώ κλασσικά κοντά της. Ξαφνικά μετά από χρόνια που παίρνω το “χρήσμα” του ψυχολόγου, η Λόλα θέλει ψυχοθεραπεία μαζί μου κι εγώ της κάνω τον “ειδήμονα.” Το πιο πιθανόν είναι να της δίνω συμβουλές (μη αντικειμενικές) και να νιώθει ακόμα πιο επιρρεπής στις συμβουλές μου, που τώρα εμπιστεύεται περισσότερο γιατί “σαν ψυχολόγος η φίλη μου ξέρει παραπάνω από ’μένα,” ή να αρχίσει να αισθάνεται μειονεκτικά προς εμένα που “σαν ψυχολόγος η φίλη μου τώρα ξέρει παραπάνω από ’μένα,” ή να ανταπαντά «εσύ γιατί δεν το ’κανες αυτό τότες που είχες το ίδιο δίλημμα” και να συγχέονται οι φιλίες με το επάγγελμα, σε σημείο που η μία σχέση εκ των 2 ή και 2 να πρέπει να τερματιστούν.
Δυσκολία αποκάλυψης της αλήθειας
Πάντα η ψυχοθεραπεία και κυρίως η μακρά ψυχοθεραπεία αγγίζει πολύ βαθιές πτυχές της ζωής του θεραπευόμενου. Πολλές αλήθειες, μυστικά, απωθημένα και λοιπά άλυτα θέματα πρέπει να αναδυθούν για να βοηθήσουν το θεραπευόμενο να λύσει σημαντικά του ζητήματα που τον ταλαιπωρούν κάθε τόσο. Όταν ο θεραπευόμενος γνωρίζει τον θεραπευτή του, είτε λόγω φιλίας ή συγγένειας, η ανάγκη για αποκάλυψη σοβαρών ζητημάτων, μπορεί και να οδηγήσει στη διάλυση της θεραπευτικής σχέσης για να προστατευτεί η συγγενική ή η προϋπάρχουσα φιλική σχέση. Σκεφτείτε ας πούμε, τι θα συνέβαινε στο ακραίο σενάριο του ψυχολόγου που κάνει θεραπεία σε συγγενή του, και ο συγγενής πρέπει να αποκαλύψει ότι είχε παρενοχληθεί σεξουαλικά στην παιδική του ηλικία από τον τάδε κοινό συγγενή, που ήταν και είναι λατρεμένο κοντινό πρόσωπο του ψυχολόγου! Κανονικό δράμα.
Σύγκριση τρόπου ζωής του ψυχολόγου
Το απόρρητο της ζωής του ψυχολόγου είναι πολύ σημαντικό. Ένας βασικός λόγος είναι γιατί οι πελάτες για να πετύχει η θεραπεία τους πρέπει πρώτα να εμπιστευτούν το ψυχολόγο τους. Η γνώση του θεραπευόμενου των επιλογών και του τρόπου ζωής του ψυχολόγου του, π.χ. στην ερωτική, επαγγελματική, οικογενειακή του ζωή, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την εμπιστοσύνη του θεραπευόμενου προς το θεραπευτή του. Κι αυτό γιατί οι αντίληψεις του ενός πιθανόν να διαφέρουν πολύ απ’ αυτές του άλλου.
Επιπρόσθετα, η σύγκριση του τρόπου ζωής των δύο, πιθανόν να γεννήσει στον θεραπευόμενο συναισθήματα ζήλιας, διαφορετικότητας, ενοχής, που είναι όχι μόνο αχρείαστα αλλά θέτουν σε ρίσκο και την παλιά καλή σχέση που είχαν. Η μυθοποίηση του ψυχολόγου-φίλου ως “άτομο-σωτήρας,” ή υπέρμετρα συγκροτημένου ατόμου, πάλι μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στην τάση μίμησης του τρόπου ζωής του ψυχολόγου από τον θεραπευόμενο. Κι αυτό γιατί ο θεραπευόμενος οφείλει να αγαπήσει τον εαυτό του και να κάνει τις επιλογές που ταιριάζουν στον ίδιο κι όχι στον τάδε γνωστό του που τυχαίως έγινε και ψυχολόγος του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο ψυχολόγος αναπτύσσει μια σχέση εκμετάλλευσης προς τον πελάτη.
Αμοιβή
Στο επάγγελμα του ψυχολόγου, η αμοιβή στο τέλος κάθε συνεδρίας θεωρείται απαραίτητη, όχι μόνο τυπικά γιατί ο ένας παρέχει υπηρεσίες κι ο άλλος αγοράζει, αλλά και συμπεριφορικά. Είναι γεγονός πως ο ψυχολόγος είναι σημαντικό να διακατέχεται από αξίες που διέπουν μια σχέση φιλίας, όπως είναι η άνευ όρων αποδοχή του άλλου, η αγάπη, η υποστήριξη, το νοιάξιμο, κ.ο.κ. Ο ψυχοθεραπευόμενος μπορεί μέσα σε μια τέτοια σχέση να παρασυρθεί στο βίωμα πως ο ψυχολόγος του δεν είναι επιστήμονας αλλά ένας καλός φίλος, εξομολογητής, γονεϊκό σύμβολο ή ίσως και ο αυριανός ερωτικός του σύντροφος! Γι αυτό και στο τέλος, η αμοιβή θεωρείται σημαντική για διαχωρισμό των σχέσεων που μπορεί ο πελάτης να φαντασιωθεί ότι έχει με το ψυχολόγο. Σε μια φιλία ή συγγένεια πιθανόν η λήψη χρημάτων από τον ψυχολόγο να παρεξηγηθεί απ’ τον συγγενή. Βέβαια, ακόμα κι αν ο ψυχολόγος μειώσει την τιμή ή την καταργήσει, αντιλαμβάνεστε ότι τα όρια στη θεραπευτική σχέση θα είναι δύσκολο να τοποθετηθούν.
Ωρα
Η καθορισμένη ώρα για συνεδρία χρησιμοποιείται επίσης και συμπεριφορικά, για να διατηρούνται τα όρια της θεραπευτικής σχέσης. Με ένα φίλο μας προσφέρουμε άπλετο χρόνο να συζητάμε το θέμα του. Με το θεραπευόμενο όμως η ώρα καθορίζεται εξαρχής και πρέπει να τηρείται αλλιώς συμπεριφορικά ο θεραπευομένος μπορεί να μάθει να χειρίζεται την ώρα του ψυχολόγου ανάλογα με τη δική του διάθεση και ανάγκες. Προσωπικά, μερικούς πελάτες μου κάποτε αισθάνομαι άβολα όταν με αναγκάζουν να τους οριοθετώ με το χρόνο, πόσο μάλλον να ήταν φίλοι μου και συγγενείς μου και να τους λέω “πλησιάζουμε στο τέλος της συνεδρίας…”, ενώ μετά να ανακοινώνω και το κόστος των υπηρεσιών μου. Δεν ακούγεται ωραίο, ε;
Όλα τα πιό πάνω, ίσως και κάποια τα οποία μου διέφυγαν, αποτελούν σημαντικούς λόγους που ο κώδικας ηθικής και δεοντολογίας των ψυχολόγων υπαγορεύει την αποφυγή δημιουργίας θεραπευτικής σχέσης μεταξύ ψυχολόγου και γνωστών του, εξ’ αρχής. Τέτοιου είδους σχέσεις δε διέπονται από επαγγελματισμό καθώς θέτουν σε ρίσκο τη ψυχική υγεία του θεραπευόμενου και τις προϋπάρχουσες καλές του σχέσεις με το ψυχολόγο που γνωρίζει.
Πηγή: http://psychologein.dagorastos.net/2013/02/01/psychologists-friends-clients/
