Σχολικός εκφοβισμός (bullying). Πώς εκδηλώνεται και τι να κάνω αν το παιδί μου είναι θύμα ή θύτης bullying;

Γιατί τα παιδιά πέφτουν θύματα ή γίνοται θύτες σχολικού εκφοβισμού (bullying); 

Αν δεν έχετε βιώσει τον σχολικό εκφοβισμό μπορεί να μην είστε σε θέση να καταλάβετε πόσο καταστροφικό μπορεί να γίνει, ειδικά για έναν έφηβο. Εκτός από το ότι είναι εξαιρετικά τραυματική σαν εμπειρία, είναι δυνατό να προκαλέσει συναισθήματα τρόμου, θυμού και να οδηγησει ακόμα και στην κατάθλιψη  ή και την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Ως εκ τούτου, μια συμπεριφορά bullying δε θα πρέπει να γίνεται ανεκτή σε κανένα πλάισιο. Είτε είστε θύμα bullying ή γονιός ή εκπαιδευτικός και νομίζετε ότι κάποιο παιδί έχει στοχοποιηθεί και ότι έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού υπάρχουν πράγματα που μπορείτε και πρέπει να κάνετε για να το αντιμετωπίσετε.

Μύθοι και αλήθειες.

Μύθος: Σχολικός εκφοβισμός θεωρείται μόνο όταν υπάρχει σωματική βία. Τα λόγια δεν μπορούν να προκαλέσουν τίποτα.
Αλήθεια: Υπάρχουν παιδιά που έχουν κάνει κακό στον εαυτό τους έπειτα από bullying που τους έγινε λεκτικά, σε επίπεδο σχέσεων ή μέσω διαδικτύου. Τα λόγια όντως μπορούν να πληγώσουν και μπορούν να έχουν καταστροφική επίδραση στη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών και των εφήβων.

Μύθος: Το δικό μου παιδί δε θα μπορούσε ποτέ να εκφοβίσει κανέναν.
Αλήθεια: Όλα τα παιδιά κάνουν λάθη και παρασύρονται. Είναι μέρος της ανάπτυξής τους. Οι γονείς που δεν δέχονται ότι τα παιδιά τους θα μπορούσαν να προκαλέσουν πρόβλημα σε  κάποιο άλλο παιδί το κάνουν πολύ δύσκολο για τα παδιά να λάβουν τη βοήθεια που χρειάζονται.

Μύθος: Οι μαθητές που δημιουργούν προβλήματα και κοροϊδεύουν τους άλλους είναι κακά παιδιά και πρέπει να αποβάλονται από το σχολείο.
Αλήθεια: Υπάρχουν πολλοί λόγοι γιατί  ένα παιδί προβαίνει σε τέτοιες πράξεις. Άλλα παιδιά υιοθετούν αυτή τη συμπεριφορά γενικά, ενώ άλλα προβαίνουν σε αυτη όταν είναι πολύ αγχωμένα ή  καταπιεσμένα.

Μύθος: Ένα παιδί μπορεί να είναι θύμα ή θύτης bullying. Δε γίνεται και τα δυο.
Αλήθεια: Τα παιδιά μπορεί  να αλλάζουν ρόλους και να γίνονται τη μια θύτες και την άλλη θύματα. Για παράδειγμα, ένα παιδί της ΣΤ’ Δημοτικόύ που κοροϊδεύει τα μικρότερα παιδιά,  μπορεί  να υποστεί bullying όταν πάει στην Α’ Γυμνασίου από τα μεγαλύτερα. Ή ένας έφηβος που δεν του μιλούν τα άλλα παιδιά όταν βγαίνει στην πλατεία, ενδέχεται να γίνεται εκδικητικός και να υιοθετεί  κακοποιητική συμπεριφορά μέσω διαδικτύου

Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι μια επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά που μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Άλλες φορές εκδηλώνεται με σωματική βια, άλλες λεκτικά ή και σε επίπεδο σχέσεων.

Συνήθως τα παιδιά που υφίστανται κακοποιητικές συμεριφορές από συνομιλήκους τους νιώθουν πληγωμένα, φοβισμένα, αβοήθητα, απελπισμένα, απομονωμένα, ντρέπονται και πολλές φορές νιώθουν ότι είναι δικό τους το λάθος και έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Δεν είναι απίθανο ακόμα και να σκεφτούν την αυτοκτονία ή να κάνουν κακό στον εαυτό τους. Επιπλέον, υπάρχει περίπτωση να αναπτυξουν κάποια ψυχική ασθένεια, όπως κατάθλιψη ή κάποια αγχώδη διαταραχή με συνηθέστερη τη διαταραχή μετατραυματικού άγχους (PTSD).  Τέλος δεν είναι απίθανο αυτά τα παιδιά να εμφανίσουν σχολική άρνηση ή ακόμα και να διακόψουν τη φοίτησή τους στο σχολείο, προκειμένου να αποφύγουν την επαφή με τους συνομίληκους που τους δημιουργούν το πρόβλημα.

Το πιο καταστροφικό χαρακτηριστικό του σχολικού εκφοβισμού είναι η επαναληψιμότητά του. Συνήθως δεν είναι κάτι που συμβαίνει μια φορά, αλλά διαρκεί για καιρό και το παιδί το υφίσταται ξανά και ξανά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το παιδί- θύμα να βρισκεται σε διαρκή φόβο για το πότε θα ξανασυμβεί και τι θα γίνει αυτή τη φορά.

Οι κυριότερες μορφές σχολικού εκφοβισμού (bullying) 

• Σωματική βία (Κλοτσιές, μπουνιές, σπρωξιές ή απειλή ότι θα τα κάνει  κάποιος / Κλοπή, κρύψιμο ή καταστροφή προσωπικών αντικειμένων κάποιου άλλου/ Πειράγματα,  παρενόχληση ή εξευτελισμός. Το να βάζουν κάποιον να κάνει πράγματα που δε θέλει.)
• Λεκτική βία (Παρατσούκλια, κοροϊδία, σαρκασμός, προσβολές ή άδικες κατηγορίες)
• Διαδικτυακός εκφοβισμός (cyber- bullying).

Οι 5 κυριότεροι λόγοι που ένα παιδί  μπορεί να υφίσταται σχολικό εκφοβισμό (bullying)

Από τη στιγμή που φαίνεται το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού να βρίσκεται σε κορύφωση τα τελευταία χρόνια προκαλώντας τραυματικές εμπειρίες, αλλά και σοβαρότερες διαταραχές στους εφήβους (π.χ. κατάθλιψη, σχολική άρνηση, αγχώδεις διαταραχές ή και αυτοχειρία), είναι σημαντικό να εξετάσουμε πώς τα «κακά παιδιά» επιλέγουν τους στόχους τους.
Παρακάτω παρατίθενται οι συνηθέστεροι λόγοι που ένας έφηβος στοχοποιείται και καταλήγει θύμα bullying.

1. Ομοφυλόφιλος ή αμφιφυλόφιλος έφηβος (gay ή bisexual)
Έρευνες  έχουν δείξει ότι ομοφιλόφιλοι έφηβοι γίνονται θύματα bullying δύο με τρεις φορές συχνότερα από ότι ετεροφιλόφιλοι συμμαθητές τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν μάλιστα οι μελέτες που καταλήγουν στο ότι από όλες τις ομάδες μαθητών οι ομοφιλόφιλοι είναι αυτοί που έχουν τις μικρότερες πιθανότητες να υιοθετήσουν κακοποιητικές συμεριφορές προς τους συνομιλήκους τους αργότερα.  Ακόμα και αν το θύμα δεν είναι στην πραγματικότητα ομοφιλόφιλο, οι επικριτές του συχνά χρησιμοποιούν υποτιμητικές λέξεις σχετικά με την ομοφιλοφιλία τις οποίες του κολλάνε.

Ο σχολικός εκφοβισμός δεν είναι απλώς μια ιεροτελεστία ή μέρος του να έιναι κανείς ομοφιλόφιλος. Στην πραγματικότητα έχει αντίκτυπο στη βιολογική και ψυχική κτάσταση του ατόμου που διαμορφώνεται και αυξάνει κατά πολύ τον κίνδυνο το άτομο να απομονωθεί ή να κάνει κακό στον εαυτό του.

2. Ντροπαλό ή κοινωνικά αδέξιο παιδί
Παιδιά που είναι ντροπαλά ή που δεν έχουν ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες γίνονται συχνά θύματα σχολικού εκφοβισμού. Οι θύτες αναζητούν θύματα με χαμηλή αυτοεκτίμηση και ελπίδες, που θα ντραπούν ή θα φοβηθούν να αναφέρουν την παραβιαστική συμπεριφορά σε κάποια μορφή εξουσίας (π.χ. εκπαιδευτικοί ή γονείς)

3. Παιδιά με μαθησιακές διαταραχές και με συμπεριφορικές ή συναισθηματικές δυσκολίες.
Γενικά, τείνουν να στοχοποιούνται παιδιά που παρουσιάζουν κάποια διαφορετικότητα. Έρευνες έχουν δείξει ότι παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή συμπεριφορική ή συναισθηματική ανωριμότητα ή κάποια διαταραχή γίνονται πολύ συχνά θύματα bullying. Για παράδειγμα, παιδιά με Διάσπαση Ελλειμματικής προσοχής- Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τα υπόλοιπα  παιδιά της τάξης και συχνά τους κοροϊδεύουν γι’αυτό.

4. Παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Συχνά στοχοποιούνται παιδιά που δε θα έμπλεκαν σε κάποιο καβγά, άρα δε θα αντιδρούσαν επιθετικά στην κακοποίηση. Παιδιά των οποίων η γλώσσα του σώματος, η ομιλία ή η γενικότερη συμπεριφορά δεν επιδεικνύει ότι θα ανέφεραν κάποια κοροϊδία ή μια σωματική επίθεση σε κάποιον υπεύθυνο, συχνά γίνονται οι εύκολοι  στόχοι. Οι περισσότεροι από αυτούς τους εφήβους είναι απλά πολύ ήσυχα, εσωστρεφή παιδιά που καλό θα ήταν να ενθαρρυνθούν ώστε να μη νιώθουν ότι κάνουν κάτι κακό και να μη νιώθουν ότι αυτοί προκάλεσαν την άσχημη συμπεριφορά που υφίστανται.

5. Παιδιά που θέτουν σε κίνδυνο τη φήμη και το κύρος άλλων.
Τα παιδιά που προβαίνουν σε κακοποιηικές συμπεριφορές προς τους συνομιλίκους τους και γίνονται θύτες bullying συχνά φέρονται άσχημα σε αυτούς που θέτουν σε κίνδυνο τη φήμη ή το κύρος τους στο σχολέιο ή στις παρέες. Από τη φύση τους έτσι κι αλλιώς αυτά τα παιδιά είναι επιθετικά και θεωρούν ότι είναι ανώτεροι από τους άλλους. Ένας έφηβος του οποίου οι ακαδημαϊκές ή γυμναστικές επιδόσεις είναι απειλιτικές για έναν αντιδραστικό έφηβο, είναι δυνατό να αποτελέσει το νέο του «εχθρό».

Οι 5 κυριότεροι λόγοι που ένας έφηβος μπορεί να γίνεται θύτης σχολικόυ εκφοβισμόυ (bullying)

Γιατί κάποια παιδιά γίνονται κακοποιητικοί; Γεννιούνται «κακά παιδιά» ή υπάρχει κάποιος λόγος που συμπεριφέρονται έτσι; Τι τους κανει να μην νιώθουν συμπόνια και συγκατάβαση (αυτό που εμείς οι ψυχολόγοι ονομάζουμε ενσυναίσθηση);

Παρακάτω παρουσιάζονται οι συνηθέστεροι λόγοι που ένα παιδί υιοθετεί κακοποιητική συμπεριφορά προς τους συνομιλήσους του:

1. Προβλήματα στο σπίτι
Το bullying είναι μια συμπεριφορά που μαθαίνεται και στην πορεία υιοθετείται από τον έφηβο. Αν και κάθε νέος μπορεί να γίνει θύτης bullying, πιστεύεται ότι προβλήματα στο σπίτι είναι ικανά να αυξήσουν τον κίνδυνο ενα παιδί να αποκτήσει τέτοια συμπεριφορά. Παιδιά που αντιμεωπίζουν τα ακόλουθα στο σπίτι, είναι πιο πιθανό να έχουν θυμό τον οποίο κατευθύνουν προς άλλα παιδιά ή εφήβους:
• Παραμέληση
• Ανεπαρκής γονεϊκή κηδεμονία
• Διαφωνίες και διαμάχες μεταξύ των γονέων
• Σωματική, συναισθηματική ή σεξουαλική κακοποίηση
• Έλλειψη ζεστασιάς και στοργής
• Έλλειψη οριοθέτησης και συνεπειών παράβασής τους

2. Προσωπικότητα
Κανένας γονιός δε θέλει το παιδί του να κάνει bullying  σε άλλα παιδιά. Ωστόσο, μερικά παιδιά έχουν κάποια γνωρίσματα στην προσωπικότητά τους που τους καθιστούν λίγο πιο επιρεπείς σε αυτή τη συμπεριφορά. Σύμφωνα με έρευνες, τα περισσότερα παιδιά που υιοθετούν τέτοια συμπεριφορά έχουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά (ή κάποια από αυτά):

Είναι:
• Επιθετικοί
• Παρορμητικοί
• Κυριαρχικοί
• Με μειωμένη ενσυναίσθηση και κοινωνικές δεξιότητες

3. Άγχος
Η εφηβεία είναι γενικά μια ηλικία έντονου άγχους. Ορισμένοι έφηβοι διοχετεύουν το άγχος τους αυτό προς τους συμμαθητές ή τους συνομιλήκους τους.

Το άγχος των εφήβων συνήθως οφείλεται σε:
• Πίεση από το σχολείο ή χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση
• Οικογενειακές συγκρούσεις
• Λίγοι φίλοι ή μη υποστηρικτικό κοινωνικό δίκτυο
• Ανησυχία για εξωτερική  εμφάνιση
• Θύματα bullying στο παρελθόν ή τώρα

Με το να επιτίθενται σε άλλα παιδιά αισθάνονται ότι παίρνουν τον έλεγχο σε κάτι και κερδίζουν μια πλασματική αίσθηση ανωτερότητας. Σε πολλές περιπτώσεις, τα παιδιά αυτά είχαν υπάρξει και οι ίδιοι θύματα σχολικού εκφοβισμού κατά το παρελθόν. Όταν προβαίνουν, λοιπόν, σε αυτή τη συμπεριφορά νιώθουν ότι έχουν τη δύναμη που τόσο πολύ αναζητούσαν όταν ήταν στην απέναντι μεριά.

4. Υπερβολική αυτοπεποίθηση
Παλαιότερα πιστεύαμε ότι τα παιδιά «βασάνιζαν» τους συμμαθητές τους για λόγους που σχετίζονταν με τη χαμηλή τους αυτοεκτίμηση. Ωστόσο, οι έρευνες σήμερα δέιχνουν ότι τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά νιώθουν πολύ καλά με τον εαυτό τους. Πολλές φορές είναι εξυπνότερα, ψηλότερα, πλουσιότερα, δημοφιλέστερα και ομορφότερα από αυτούς που κοροϊδεύουν, γεγονός που τους επιτρέπει να νιώθουν ανώτεροι. Το να γίνονται σκληροί απέναντι στους άλλους είναι ένας τρόπος να νιώσουν πιο δυνατοί και να διοχετεύσουν το άγχος και  την ένταση που βιώνουν.

5. Ανασφάλεια
Αν και αρκετα από τα κακοποιητικά παιδιά τα έχουν καλά με τον εαυτό τους, υπάρχουν και άλλα που στρέφονται σε αυτή τη συμπεριφορά εξαιτίας της μεγάλης τους ανασφάλειας. Ενδεχομένως πιστεύουν ότι παρενοχλώντας άλλα παιδιά θα εντυπωσιάσουν τους φίλους τους, θα γίνουν πιο δημοφιλείς και προσφιλείς ή θα προκαλέσουν το γέλιο άρα και την επιδοκιμασία των άλλων.

Αν υποπτεύεσετε ότι κάποιο παιδί που βρίσκεται κοντά σας είναι θυτης ή θύμα σχολικού εκφοβισμού, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ενεργήσετε άμεσα!  Τόσο οι θύτες όσο και τα θύματα είναι παιδιά που υποφέρουν από έντονα και επιτακτικά συναισθήματα, κατάθλιψη ή συναισθηματικές δυσκολίες και δυσκολίες συμπεριφοράς. Θα μπορούσαν να βοηθηθούν ουσιαστικά από συμβουλευτικά ή θερπευτικά προγράμματα αν τους δοθεί η  ευκαιρία. Η χρυση οδηγία είναι πάντα μια: Μιλήστε με το παιδί σας και τους εκπαιδευτικούς του, ώστε κανένα άλλο παιδί να μη βρεθεί σε δύσκολη θέση από κάποιον συμμαθητή του.

Συμβουλές προς γονείς και εκπαιδευτικούς προκειμένου να αναγνωρίσουν και να σταματήσουν τον σχολικό εκφοβισμό (bullying).

Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς τόσο των θυμάτων όσο και των θυτών του σχολικού εκφοβισμού μπορούν να παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη, την αναγνώριση, αλλά και τη διακοπή τέτοιων περιστατικών στο χώρο του σχολείου αλλά και γενικότερα. Η δημιουργία ενός ασφαλούς, μη στρεσογόνου περιβάλλοντος τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο προλαμβάνει την ένταση και το άγχος που μπορεί να οδηγήσει στο σχολικό εκφοβισμό.

Ανεξάρτητα από το πόση μεγάλη έκταση έχει πάρει το πρόβλημα, υπάρχουν συχνά πολλές παρανοήσεις από τη μεριά των γονιών σχετικά με το τι πραγματικά συμβαίνει.

1. Εντοπίστε τα προειδοποιητικά σημάδια που υποδεικνύουν ότι ένα παιδί υφίσταται bullying.
Αν ένα παιδί υφίσταται bullying αυτό μπορεί να μην είναι προφανές στους γονείς ή τους εκπαιδευτικούς του. Τα περισσότερα περιστατκά συμβαίνουν όταν οι ενήλικες δεν είναι μπροστά, όταν τα παιδιά είναι μόνα (π.χ. στους διαδρόμους του σχολείου ή στο δρόμο της επιστροφής στο σπίτι). Οι υπεύθυνοι συνήθως υιοθετούν μια συμπεριφορά που κρύβει τις πραγματικές τους πράξεις από τους μεγάλους και τα θύματα συνήθως τους καλύπτουν, λόγω του ότι ντρέπονται  για το ότι βρίσκονται σε αυτή τη θέση ή φοβούνται.

2. Ενεργήστε έτσι ώστε να σταματήσετε το bullying.

Μιλήστε στα παιδιά για τον σχολικό εκφοβισμό. Και μόνο το ότι θα μιλήσετε μαζί του σχετικά με το θέμα αυτό θα είναι μια μεγάλη ανακούφιση για το παιδί που υφίσταται το bullying. Να είστε υποστηρικτικοί και να δώσετε χώρο στο παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του χωρίς να κρίνετε ή να κατηγορείτε.

Απομακρύνετε το «δόλωμα». Εαν ο λόγος που το παιδί σας έχει στοχοποιηθεί είναι συγκεκριμένος, προσπαθείστε να απομακρύνετε αυτόν το στόχο. Αν για παράδειγμα το κοροϊδεύουν για αυτά που φοράει, προσπαθείστε να το παροτρύνετε να ντύνεται διαφορετικά ή αν του ασκούν κριτική για το ότι παίρνει μαζί του κολατσιο από το σπίτι, δώστε του χρήματα να πάρει κάτι από το κυλικείο του σχολείου.

Αναζητείστε βοήθεια για το παιδί που είναι φοβισμένο. Φροντίστε να γνωστοποιηθεί σε όλους τους εκπαιδευτικούς του σχολείου ότι το παιδί σας υφίσταται bullying. Είναι εξαιρετικά ανακουφιστικό να γνωρίζει ότι δεν χρειάζεται πια να το αντιμετωπίει μόνο του αλλά έχει υποστήριξη.

Βοηθήστε το παιδί να μην απομονωθεί από τα υπόλοιπα. Οι έφηβοι που έχουν φίλους και κοινωνικά δίκτυα είναι πιο προφυλαγμένοι και μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τον εκφοβισμό καθώς έχουν συμμάχους. Αναζητείστε τρόπους να διευρύνουν τους κοινωνικούς τους κύκλους και να έχουν παρέες. Για παράδειγμα, προτρέψτε τους να ξεκινήσουν κάποιο ομαδικό χόμπι.


Μετά το σχολικό εκφοβισμό.

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια τραυματική εμπειρία για τον καθένα. Ακόμα και όταν τα κακοποιητικά επεισόδια σταματήσουν, παραμένουν συναισθήματα φόβου, θυμού, ανησυχίας και απελπισίας. Η πρώτη αντίδραση του παιδιού θα είναι να απομακρυνθεί από τους άλλους. Ωστόσο, η απομόνωση θα κάνει τα πράγματα χειρότερα. Η επικοινωνία και η σύνδεση με συνομιλήκους που δε ήταν μέρος του εκφοβισμού θα βοηθήσει το παιδί να το αντιμετωπίσει. Προτρέψτε το να προσπαθήσει να διατηρήσει τις θετικές σχέσεις που έχει διαμορφώσει και να αποφύγει το να μένει μόνος του για το μεγαλύτερο διάστημα της μέρας.

Προτρέψτε το παιδί να δώσει χρόνο στον εαυτό του να ξεπεράσει τα τραυματικά γεγονότα που έχει βιώσει. Θα ήταν λάθος να το πιέσετε να το ξεπεράσει αμέσως. Θα πρέπει να προετοιμαστεί ότι θα βιώσει δύσκολα συναισθήματα και να το κάνει χωρίς να νιώθει ενοχές ή ότι θα κριθεί γι’ αυτή τη δύσκολη φάση που περνάει. Θα ήταν πολύ βοηθητικό να μιλήσει σε κάποιον έμπιστο φίλο  ή κάποιο μέλος της οικογένειάς του γι’ αυτό. Αν κριθεί απαραίτητο, θα μπορούσε να απευθυνθεί και σε κάποιον ειδικό.

Το αίσθημα του αβοήθητου. Για να ξεπεραστεί και να αντικατασταθεί από την ελπίδα και τον έλεγχο θα μπορούσε να έρθει σε επαφή με άλλα παιδιά που έχουν υποστεί bullying, να γράψει ευχαριστήρια γράμματα σε ανθρώπους που τον βοήθησαν στα δύσκολα περιστατικά που πέρασε ή να ενταχθεί σε μια ομάδα που οργανώνει δράσεις ενάντια στο σχολικό εκφοβισμό.

Εξωτερίκευση του θυμού με θετικό τρόπο. Αποτρέψτε το παιδί από το να χρησιμοποιήσει το θυμό που έχει για να εκδικηθεί αυτούς που τον έφεραν σε δύσκολη θέση. Αντίθετα, προτρέψτε τον να αναζητήσει τρόπους να ελέγχει το θυμό του και να μάθει ασφαλείς τρόπους να ηρεμεί.

Φροντίδα του εαυτού. Προσπαθήστε να φροντίσετε ώστε το παιδί να φροντίζει τον εαυτό του στη δύσκολη αυτή περίοδο που περνάει. Εξασφαλίστε ότι τρώει σωστά και  κοιμάται καλά και επαρκώς. Ενθαρρύνετέ το να γυμνάζεται. Ένα υγιές σώμα αυξάνει την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίσει το άγχος που βιώνει λόγω των τραυματικών γεγονότων που έχει περάσει.

Η επιστροφή στο σχολείο μετά το σχολικό εκφοβισμό

Ο έφηβος επιστρεφοντας στο σχολείο αφού έχει υποστεί bullying έχει να αντιμετωπίσει  αυτούς που του φέρθηκαν άσχημα. Κάτι τέτοιο θα του φαίνεται τρομακτική προοπτική. Ενδέχεται να θέλει να το αποφύγει ή να προτιμά να αλλάξει σχολέιο. Κάτι τέτοιο όμως, θα έχει αντίκτυπο στη σχολική του επίδοση, θα τον απομάκρυνει από τους φίλους του και θα μειώσει τις ευκαιρίες για κοινωνική δικτύωση. Δυτυχώς, κάθε σχολείο έχει μαθητές που εκφοβίζουν άλλους, επομένως η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος δεν είναι παντα η καλύτερη λύση.

Το να ξεπεράσει  ένα παιδί το σχολικό εκφοβισμό που έχει βιώσει είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο και πολλή προσοχή. Το κάθε παιδί χρειάζεται το δικό του χρόνο και το αντιμετωπίζει με το δικό του ρυθμό. Ωστοσο, αν έχει περάσει μεγάλο δάστημα που δεν είναι καλά ή εαν βλέπετε συμπτώματα που σας ανησυχούν και δεν υποχωρούν, ίσως θα χρειαστεί να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό, καθώς ενδέχεται να χρειάζεται επαγγελματική βοήθεια για να ξεπεράσει την τραυματική εμπειρία που έχει βιώσει. Εμπιστευτείτε το ένστικτό σας. Αν νιώσετε ότι το χρειάζεται, μη διστάσετε να του προσφέρετε τη βοήθεια που έχει ανάγκη.


Πώς να το διαχειριστείτε αν το παιδί σας είναι θύτης σχολικού εκφοβισμού (bullying).

Είναι δύσκολο για κάθε γονιό να μάθει ότι το παιδί του φέρνει σε δύσκολη θέση τους συνομιλήκους του. Όσο νωρίτερα το διαπιστώσετε και το αναφέρετε στο σχολείο ή αναζητήσετε  βοήθεια, τόσο περισσότερες πιθανότητες θα έχει το παιδί σας να αποφύγει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που μπορεί να του προκαλέσει η υιοθέτηση μιας τέτοιας συμπεριφοράς. Παιδιά που γίνονται με οποιοδήποτε τρόπο κακοποιητικά προς τους συνομιλήκους τους:

• Έχουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν χρήση και αναπτύξουν εξάρτηση από το αλκοόλ ή από ναρκωτικά το μέλλον

• Είναι πιο πιθανό να μπλέκονται σε καβγάδες, να βανδαλίζουν ξένες περιουσίες και να αποβληθούν από το σχολείοκατά την εφηβεία.

• Έχουν διπλάσιες πιθανότητες να προβούν σε εγκληματικές ενέργειες από ότι οι υπόλοιποι συνομίληκοί τους και τετραπλάσιες πιθανότητες να προβούν σε παρανομίες κατά την ενήλικη ζωή.

• Είναι πιο πιθανό να μην διαμορφώνουν σταθερές διαπροσωπικές σχέσεις και να γίνουν κακοποιητικοί προς την οικογένεια που θα διαμορφώσουν στο μέλλον.

Προειδοποιητικά σημάδια ότι το παιδί σας γίνεται κακοποιητικό προς τους συνομιλήκους του:

• Γίνεται συχνά επιθετικός και βίαιος προς τους άλλους
• Μπλέκεται σε καβγάδες
• Πηγαίνει συχνά στο γραφείο του διευθυντή για επίπληξη
• Έχει περισσότερα χρήματα ή καινούρια πράγματα και δεν σας εξηγεί πού τα βρήκε
• Κατηγορεί συχνά άλλους
• Δεν αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του
• Έχει φίλους που εκφοβίζουν άλλα παιδιά
• Έχει ανάγκη να κερδίζει ή να είναι ο  καλύτερος σε όλα

Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι συχνά μαθημένη συμπεριφορά

Παιδιά που φαίρονται άσχημα σε άλλα παιδιά στο σχολείο ενδέχεται να μαθαίνουν την επιθετική συμπεριφορά και το θυμό από το σπίτι. Έρευνες έχουν δείξει ότι για την επιθετικότητα μερικών εφήβων ευθύνεται το ότι παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια που βασίζονται στη βια. Αν και πρόκειται για ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα, ως γονείς καλό θα ήταν να έχετε έλεγχο στο χρόνο που τα παιδιά σας εκτίθενται σε βίαιες σκηνές, είτε πρόκειται για ταινίες, την τηλεόραση ή παιχνίδια.

Ως γονείς, αποτελείτε το πρότυπο για τα παιδιά σας. Επομένως ο τρόπος που συμπεριφέρεστε τόσο στα ίδια όσο και μεταξύ σας επηρεάζει τον τρόπο που μαθαίνουν να συνδιαλέγεται με τους άλλους.

Συμπεριφορές που θα πρέπει να αποφεύγετε προκειμένου να μην γινει το παδί σας θύτης σχολικού εκφοβισμού (bully)

• Να κατηγορείτε ή να υβρίζετε τον προπονητή, τον διαιτητή ή οποιονδήποτε της αντίπαλης ομάδας όταν παρακολουθείτε κάποιον αγώνα στον οποίο συμμετέχει το παιδί σας
• Να βρίζετε και να κατηγορείτε τους γύρω οδηγούς όταν ειστε στο αυτοκίνητο με το παιδί.
• Να εξευτελίζετε το σερβιτόρο ή  πωλητή για κάποιο λάθος που έκανε όταν βρίσκεστεσε κάποιο κατάστημα.
• Να μιλάτε αρνητικά για συμμαθητές, γονείς ή εκπαιδευτικούς του παιδιού. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει ότι επιτρέπεται να κριτικάρει και να μιλάει άσχημα στους άλλους.

Τι να κάνετε:

Μάθετε περισσότερα για τη ζωή του παιδιού σας. Αν η δική σας συμπεριφορά στο σπίτι δεν είναι αυτή που επηρεάζει αρνητικά το παιδί, ειναι πιθανό οι φίλοι ή οι παρέες του να τον ενθαρρύνουν να έχει κακοποιητική συμπεριφορά. Ενδέχεται να προσπαθεί να κρατήσει τις φιλίες του και να γίνει αγαπητός και γι’ αυτό να φαίρεται έτσι. Μιλήστε μαζί του. Όσο περισσότερα πράγματα καταλαβαίνετε για τη ζωή του, τόσο πιο εύκολο θα είναι για εσάς να καταλάβετε την πηγή του προβλήματός του.

Δώστε του πληροφορίες σχετικά με το σχολικό εκφοβισμό (bullying). Ενδέχεται το παιδί σας να δυσολεύεται στην κοινωνική του ζωή, ή να μην είναι σε θέση να κατανοήσει πόσο καταστροφική μπορεί να γίνει η συμπεριφορά του προς τους άλλους. Προσπαθήστε να ενισχύσετε την ενσυνάισθησή του ενθαρρύνοντάς  τον να μπει στη θέση των θυμάτων του όταν τους φαίρεται άσχημα. Υπενθυμίστε του ότι η συμπεριφορά του μπορεί να έχει ακόμα και νομικές συνέπειες.

Βοηθήστε το να διαχειριστεί το άγχος του. Αναζητείστε μαζί του ή διδάξτε του θετικους τρόπους να διοχετεύσει το άγχος του. Ενδέχεται ο λόγος που προβαίνει σε άσχημες συμπεριφορές προς τους άλλους να έχει να κάνει με το ότι δυσκολεύεται να διαχειριστεί το άγχος που βιώνει το ίδιο ή που υπάρχει γενικά στο σπίτι. Το καθημερινό στρες, οι ανησυχίες και τα προβλήματα δημιουργούν ένα ασταθές περιβάλλον στο σπίτι που δυσχεραίνει τα πράγματα. Η άσκηση, το να περνάτε χρόνο στη φύση ή να παίζετε με ένα κατοικίδιο ζώο είναι τρόποι που το παιδί άλλα και εσείς θα  μπορούσατε να χαλαρώσετε και να αποβάλετε το άγχος.

Θέστε όρια σχετικά στη χρήση ηλεκτρονικών και άλλων τεχνολογικών μέσων. Γνωστοποιήστε στο παιδί ότι θα παρακολουθείτε τη χρήση που κάνει σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, e-mail, μηνυμάτα και τηλεόραση. Φροντίστε να μειωθεί ο χρόνος που παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια ή παρακολουθεί τηλεόραση. Είναι γνωστό άλλωστε ότι υπάρχουν εκπομπές και παιχνίδια που έχουν ως κύριο γνώμονα τη βία και προβάλλουν αρνητικές αρχές, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αξία της ενσυναίσθησης και νομιμοποιώντας την επιθετικότητα.

Βάλτε σταθερούς κανόνες συμπεριφοράς. Σιγουρευτείτε ότι το παιδί κατανοεί τους κανόνες που έχετε θέσει και το αποτέλεσμα που θα έχει η παράβασή τους. Εκείνα θεωρούν ότι  δε χρειάζονται πια  να τους οριοθετείτε και να δουλεύετε μαζί τους θέματα πειθαρχίας. Ωστόσο, η έλλειψη ορίων στην κρίσιμη αυτή ηλικιακή φάση υποδεικνύει ανεπάρκεια του γονεϊκού ρόλου ως προς το χρόνο, τη φροντίδα και  την προσοχή που δείχνετε στις ανάγκς των παιδιών σας.

Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ σημαντικό να επέμβετε άμεσα αν έχετε την υποψία ότι ο έφηβος που βρίσκεται στο περιβάλλον σας φαίρεται άσχημα σε κάποιο άλλο παιδί. Είναι απόλυτα κατανοητό ότι η θέση σας είναι δύσκολη και ότι φαίνεται το άλλο παιδί να έχει μεγαλύτερη ανάγκη και υποστήριξη από το δικό σας. Ωστόσο, πίσω από μια επιθετική συμπεριφορά κρύβεται μεγάλη ένταση, αγωνία και δυσφορία. Επομένως, είναι πάρα πολύ σημαντικό να προσπαθήσετε να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει πόσο άσχημο είναι αυτό που κάνει και να υιοθετήσει μια πιο υγιή κοινωνικά συμπεριφορά. Σε περίπτωση που νιώθετε ότι η δική σας υποστήριξη δεν αρκεί ή ότι θα νιώθατε μεγαλύτερη ασφάλεια αν μεριμνούσε για το θέμα ένας ειδικός, μη διστάσετε να απευθυνθείτε σε κάποιον.


Πολυδώρου Χριστίνα

Read More

Ποια είναι τα μυστικά μιας πετυχημένης σχέσης;

Η αμερικανίδα οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια Βιρτζίνια Σατίρ στο βιβλίο της "Πλάθοντας Ανθρώπους" προυσιάζει το ζευγάρι ως τους αρχιτέκτονες της οικογένειας.

Όσο μεγαλύτερη αυτεκτίμηση αισθανόμαστε τόσο λιγότερο εξαρτιόμασε από την ανάγκη να μας αποδεικνύει αδιάκοπα ο σύντροφός μας πόσο μας λογαριάζει.

Οι ελπίδες της γυναίκας σε μια σχέση επικεντρώνονται στην απόκτηση ενός άντρα που να αγαπάει μόνο εκείνη,να τη σέβεται και να την εκτιμάει, να της μιλάει με τροπο ώστε να χαίρεται που είναι γυναίκα, να την υπολογίζει, να της δίνει κουράγιο και ερωτική ικανοποίηση.  

Με τη σειρά τους, οι άντρες θέλουν μια γυναίκα που να φροντίζει και ικανοποιεί τις ανάγκες τους, να καμαρώνει τη δύναμη και το σώμα τους, να τους βλέπει σαν σοφούς αρχηγούς, και να τους βοηθά όταν εκφράζουν τις ανάγκες τους.  Επθυμούν καλό φαγητό και σεξ. 

Χωρίς  πάντα να το ξέρουν, τον βασικό ερωτικό τύπο των παιδιών τους (συναισθηματικό και σεξουαλικό) τον φτιάχνουν οι γονείς.

Κάθε ζευγάρι αποτελείται από το εσύ, το εγώ και το εμείς. Πρόκειται για τρία μέρη, το καθένα σημαντικό, το καθλενα με τη δική του ζωή. Κανένα από τα τρία δεν πρέπει να παραγκωνίζεται για να υπάρχει το άλλο και η καλή ύπαρξη του ενός δεν σημαίνει την μη ύπαρξη του άλλου. Πολύ σημαντικό είναι το κάθε μέλος του ζευγαριού να αφοιμοιώσει βαθιά το γεγονός πως ο καθένας έχει χρέος να στηρίζεται στα δικά του πόδια.

Οι πιθανότητες να έχουν οι σύζυγοι κοινά σημεία είναι περίπου 100%. Οι ίδιες πιθανότητες υπάρχουν και για το ότι θα βρούν διαφορές μεταξύ τους. Η ανατροφή των παιδιών και η λήψη αποφάσεων προβάλλουν τις διαφορές. 

Ένας καλός, υγιής καβγάς στη σχέση δε σημάινει θάνατο. Αντιθετα, μπορεί να φέρει οικειότητα ή εμπιστοσύνη μεταξύ των συντρόφων.

Δεν υπάρχει μια "ειδική συνταγή"  για την τέλεια σχέση. Ωστόσο, αν και κάθε σχέση είναι μοναδική, θα προσπαθήσω να παραθέσω μερικά "συστατικά" που φίνεται ότι "πιάνουν" στις σχέσεις.

Αν και η τέλεια σχέση δεν μπορεί να μελετηθεί από την επιστήμη, γίνονται παντού έρευνες σχετικά με το τι μπορεί να κάνει μια σχέση πετυχημένη. Αυτές οι έρευνες μας έχουν δώσει να καταλάβουμε καλύτερα σε τι δαφέρει  μια σχέση που αντέχει στο χρόνο από μια άλλη που τελειώνει πολύ γρήγορα. Πολλά από αυτά είναι κοινή λογική, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να μας τα υπενθυμίζουν πού και πού....

Σκέψου θετικά

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι όσο πιο θετικός είναι κάποιος τόσο πιο πιθανό είναι να είναι ικανοποιημένος από τη σχέση του. Το ενδιαφέρον είναι το πόσο σημαντικό  είναι αυτό.

Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν ένας σύζυγος είναι πολύ θετικός υπάρχει λιγότερη σύγχιση στη σχέση. Επίσης, ο τρόπος που ο κάθε σύντροφος αντιδρά σε καλά νέα που του φέρνει ο άλλος έχει σημασία. Ο ενθουσιασμός, η υπερηφάνια ή η αδιαφορία σε καλά νέα που ανακοινώνει ο σύντροφός σου σχετίζονται με το είδος του δεσμού που δημιουργείται μεταξύ σας.

Φυσικά, οι θετικές σκέψεις δεν έιναι καλές μόνο για τη σχέση, αλλά και γενικότερα για εσάς τους ίδιους. Ωστόσο, δεν χρειάζεται να αλλάξετε τους εαυτούς σας και να είστε θετικοί στα πάντα. Απλά, προσπαθήστε να δείχνετε την ευχαρίστησή σας στις επιτυχίες του συντρόφου σας. 

Επικοινωνήστε σωστά.

Έρευνες έχουν δείξει ότι καβγάδες για οικονομικά θέματα και κακή επικοινωνία κάνουν τα ζευγάρια δυστυχισμένα. Δυστυχώς, είναι δύσκολο να αντιμετωπίζουμε τέτοια ζητήματα.

Κάποια συχνά προβλήματα επικοινωνίας που έχουν να αντιμετωπίσουν τα ζευγάρια έχουν να κάνουν με το ότι περιμένετε ο σύντροφός σας να μαντέψει τι σκέφτεστε και τι θέλετε την κάθε δεδομένη στιγμή και απογοητεύεστε όταν δεν το κάνει. Ή δεν μιλάτε ανοιχτά ο ένας στον άλλον. Ή αρπάζεστε από ασήμαντες  αφορμές. 

Ο λόγος που γίνεται κάθε τσακωμός θα πρέπει να είναι για να βρεθεί μια λύση σε κάποιο συγκεκριμένο ζήτημα, όχι μια αφορμή για να ειπωθούν όλα τα παράπονα που έχει ο ένας για τον άλλον.

Η καλή επικοινωνία θέλει προσπάθεια, είναι δύσκολο να επιτευχθεί και η διαδρομή δεν έιναι πάντοτε εύκολη.  Αλλά αν αφήνετε ασήμαντα γεγονότα να γιγαντώνονται και δεν τα επικοινωνείτε, δημιουργούνται προβλήματα.  Κάθε σχέση έχει τα δικά της ζητήματα που  πρέπει να διευθετηθούν.

Διατηρήστε δυνατές φιλίες με άλλους ανθρώπους.

Όταν ειστε σε μια σχέση είναι συχνά  πολύ εύκολο να επαναπαύεστε ο ένας στον άλλον. Αυτό είναι υπέροχο, αλλά είναι σημαντικό να διατηρείτε τις φιλίες που είχατε και έξω από τη σχέση.  Διάφορες έρευνες αποδεικνύουν ότι είναι δυνατό να διατηρηθούν φιλίες και χόμπυ και εκτός της σχέσης.

Δεν χρειάζεται να περνάτε όλο τον ελεύθερο χρόνο σας με ένα άτομο. Χρειάζετε να μιλάτε και με άλλους ανθρώπους και να μη βασίζεστε μόνο σε ένα άτομο. 

Τα πιο ευτυχισμένα ζευγάρια είναι αυτά που τα ενδιαφέροντα και η υποστήριξή τους δεν προέρχονται μόνο από τη διάδα τους αλλά και από άλλα άτομα. 

Φυσικά, το να δημιουργήσει κάποιος φιλίες  και να τις διατηρήσει είναι δύσκολο, αλλά κάντε την προσπάθεια να διατηρήσετε αυτές τις σχέσεις δυνατές αν θέλετε να κρατήσει πολύ η σχέση σας.

Δοκιμάστε καινούρια πράγματα

Γενικά, τείνουμε ως άνθρωποι να κολλάμε σε συγκεκριμένες συνήθεις στις σχέσεις μας. Όταν συμβαίνει αυτό, τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται βαρετά. Έρευνες δείχνουν ότι ζευγάρια που δοκιμάζουν συχνά νέα πράγματα τείνουν να είναι ευτυχέστερα.

Όσο περισσότερο επενδύετε στο να περνάτε καλά και να διατηρείτε τις φιλίες σας, τόσο πιο ευτυχισμένη θα γίνεται η σχέση σας στο χρόνο. 

Το sex είναι σημαντικό

Όπως θα μπορούσατε να υποθέσετε, έρευνες δείχνουν ότι ζευγάρια που κάνουν sex δυο με τρεις φορές την εβδομάδα είναι πιο ευτυχισμένα και ικανοποιημένα από τη σχέση τους. Ανεξάρτητα από την ηλικία σας, όσο περισσότερο sex κάνετε, τόσο περισσότερο ικανοποιημένοι θα είστε από τη σχέση σας.

Τα ζευγάρια χρειάζεται να μάθουν πώς να επικοινωνούν μεταξύ τους τις σεξουαλικές τους ανάγκες ή τους λόγους που μπορεί να μην θέλουν να κάνουν sex μια δεδομένη στιγμή.
Θα πρέπει να συζητούν μεταξύ τους σχετικά με τη συχνότητα που κάνουν sex. To να μιλάτε ανοιχτά μεταξύ σας σχετικά με το sex και να καταλήγετε από κοινού σε μια απόφφαση σχετικά με τη συχνότητα που βρισκόσαστε ερωτικά είναι πολύ σημαντικό για τη γενική σεξουαλική σας ικανοποίηση και τη συνακόλουθη ικανοποίησή σας από τη σχέση σας. 

Μπορεί να φαίνεται χαζό να κάνετε κατι σαν "πρόγραμμα", αλλά έιναι σημαντικό να αρχίσετε να μιλάτε  για τη σεξουαλική σας ζωή και να φτιάχνετε λίγο χρόνο απλά για να είστε οι δυο σας. 

Μην γίνεστε  εγωκεντικοί κόπανοι

Να  συμβάλετε και οι δυο στις υποχρεώσεις του σπιτιού: Τα ζευγάρια που έχουν πρόγραμμα για τις δουλειές του  σπιτιού και ποιανού δικαιοδοσία έιναι η καθεμία τείνουν να είναι πιο ευτυχισμένα. Επομένως, όταν ο άνθρωπός σας σας προτείνει να πλένετε για παράδειγμα τα πιάτα καμια φορά, απλά κάντε το!

Σταματήτε να χαραμίζετε τη ζωή σας παίζοντας: Το να παίζετε video games είναι τέλειο, ακόμα και αν το να παίζετε υπερβολικά δεν έχει κάποιο αρνητικό αντίκτυπο στη σχέση σας. Ωστόσο, όταν το να παίζετε πολύ γίνεται συνήθεια, αυτό μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη σχέση. Γιατί αυτό σημάινει ότι ο ένας μένει μέχρι αργά ξύπνιος πάιζοντας, ή χάνει κοινωνικές εκδηλώσεις γιατί έπαιζε κ.α. Φυσικά το video game του συγκεκριμένου παραδέιγματος μπορεί να αντικατασταθεί από οποιοδήποτε άλλο χόμπυ μπορεί να γίνει συνήθεια του ενός και να καταλήξει πρόβλημα.

Μην συζητάτε προβλήματα της σχέσης μέσω μηνυμάτων: Η τεχνολογία έχει μια ικανότητα να διαταράσσει τις σχέσεις. Τα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους μέσω μηνυμάτων δίνουν στη σχέση τους χαμηλότερη ποιότητα από ότι αξίζει. Αυτό σημαίνει, ότι ζευγάρια που χρησιμοποιούν μηνύματα για να λύσουν τις διαφορές τους ή για να απολογήθούν ο ενας στον άλλον αντί να έχουν μια συζήτηση από κοντά τείνουν να μην αντλούν πολλή ικανοποίηση από τη σχέση τους. Ωσόσο, μηνύματα με θετικό νόημα (π.χ. "σ'αγαπώ") είναι υπέροχα. Απλά, σταματήστε να συζητάτε  πολύπλοκα ζητήματα μέσω μηνυμάτων.

Η γενική ιδέα είναι απλή και κατανοητή. Να είστε απλοί, καλοί ανοιχτοί στην επικοινωνία με τον άνθρωπό σας και μπείτε στον κόπο να κάνετε πράγματα που να αξίζουν. Αλλά πάνω απ'όλα να έισττε ο εαυτός σας. Γιατί στην τελική, οι σχέσεις είναι μοναδικές και πάνω  από την επιστήμη.

Πολυδώρου Χριστίνα

Read More

Γιατί η αυτοκριτική βλάπτει;

Στα  πλαίσια πολλών κοινωνιών  η αυτοκριτική θεωρείται χρήσιμη και εποικοδομητική. Πολλοί πιστεύουν ότι η εξέλιξη επιτυγχάνεται μέσω του σωφρονισμού και της τιμωρίας. Ορισμένες φορές oι άνθρωποι φοβούνται ότι η εκτίμηση που τρέφουν για τον εαυτό τους μπορεί να εκληφθεί ως περιαυτολογία ή έπαρση.

Έτσι , λοιπόν, τα παιδιά διδάσκονται να συμπεριφέρονται σωστά  και να προσπαθούν περισσότερο μέσα από την υπόδειξη ελαττωμάτων τους και όχι μέσα από επαίνους  για τις αρετές και τις επιτυχίες τους. Οι γονείς και οι δάσκαλοι  ασχολούνται διαρκώς με την επισήμανση των λαθών που κάνουν τα παιδιά, ενώ θα έπρεπε να τα βοηθούν να αναπτύξουν τις θετικές ιδιότητές τους.

Αυτό το γεγονός συχνά τροφοδοτεί την αντίληψη ότι η αυτοκριτική είναι το μοναδικο στοιχείο που μπορεί να οδηγήσει και να κρατήσει κάποιον «στον ίσιο δρόμο»- όποιος απαλλάσσεται από την αυτοκριτική κινδυνεύει να βουλιάξει στο βάλτο της επιεικούς αντιμετώπισης του εαυτού και να μην καταφέρει να επιτύχει οτιδήποτε σημαντικό στη ζωή του!

Έτσι λοιπόν διδασκόμαστε από πολύ νωρίς τον αυτοκριτικό τροπο σκέψης, ο οποίος εξελίσσεται σε συνήθεια, σε αυτόματη αντίδραση, σε ασυνείδητη συμπεριφορά. Μπορεί, μάλιστα, να πιστεύετε ότι η αυτοκριτική ειναι εποικοδομητική και χρήσιμη, ότι αποτελεί το δρόμο προς την ατομική σας εξέλιξη. Αξίζει να εξετάσουμε πιο αναλυτικά αυτή την αντίληψη.. Θα διαπιστώσετε ότι στην πραγματικότητα η αυτοκριτική παρουσιάζει ορισμένα σοβαρά μειονεκτήματα.

Η αυτοκριτική πυροδοτεί αρνητικά συναισθήματα και σας «παραλύει»

Σκεφτείτε κάποιον γνωστό σας που διακρίνεται για την αυτοπεπείθησή του. Φανταστείτε ότι τον ακολουθείτε διαρκώς, ότι του υποδεικνύετε ακομα και το παραμικρό λάθος του, ότι του λέτε πως τα καταφερε καλά αλλά θα μπορούσε να ήταν καλύτερος/γρηγορότερος/ αποδεκτικότερος ότι τον «στολίζετε» με διάφορους αρνητικούς χαρακτηρισμούς και ότι του λέτε να αγνοήσει ή να υποτιμήσει τις επιτυχίες του. Καθως θα περνούσαν οι μέρες και οι εβδομάδες, τι επίδραση πιστεύετε ότι θα είχε αυτή η κριτική; Πώς θα επηρέαζε αυτή η κριτική την πεποίθησή του ότι μπορέι να επιτύχει στη ζωή; Πώς θα επηρέαζε την ικανότητα του να λαμβάνει αποφάσεις και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες; Η ζωή του θα γινόταν πιο εύκολη ή πιο δύσκολη; Εσείς θα μπορούσατε να συμπεριφερθείτε έτσι σε ένα φίλο σας; Όχι; Γιατί;

Αν συνηθίζετε να ασκείτε σοβαρή αυτοκριτική, τότε πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι συμπεριφέρεστε έτσι στον εαυτό σας, και μάλιστα χωρίς να το αντιλαμβάνεστε. Οι αυτοκριτικές σκέψεις μοιάζουν με έναν παπαγάλο στον ώμο σας, που δεν παύει να παπαγαλίζει τις επικριτικές κουβέντες του μες στο αυτί σας! Σκεφτείτε κατά πόσο αυτό το γεγονος σας αποθαρρύνει και σας αποκαρδιώνει κατά πόσο σας «παραλύει» και ναρκώνει την επιθυμία σας να αλλάξετε και να εξελιχθείτε.

Η αυτοκριτική είναι άδικη

Οι άνθρωποι που είναι μονιμως κυριευμένοι από αυτοκριτικές σκέψεις αντιδρούν ακόμα και στο παραμικρό λάθος ή στην παραμικρή αποτυχία αγνοώντας τις θετικές πλευρές της προσωπικότητάς τους. Τα «ραντάρ ανίχνευσης» των αδυναμιών και των ελαττωμάτων τους είναι εξαιρετικά ευαίσθητα. Όποτε εντοπίζουν ένα αδύνατο σημείο τους, θεωρούν ότι έχουν αρκετά στοιχεία για να καταδικάσουν τον εαυτό τους. Σκέφτονται ότι είναι κακοί, αξιολύπητοι ή ανόητοι γενικά ως άτομα.

Πιστεύετε ότι αυτό είναι δίκαιο;

Η αλήθεια είναι ότι ο καθένας από εμάς αποτελεί ένα σύνολο από εκατομμύρια συναισθήματα, πράξεις, συμπεριφορές και σκέψεις- άλλοτε καλές, άλλοτε κακές και άλλοτε ουδέτερες. Όταν καταδικάζετε συνολικά τον εαυτό σας επειδή κάνατε ένα λάθος ή κάτι που μετανιώσατε, καταλήγετε σε ένα γενικό συμπέρασμα για το άτομό σας, το οποίο βασίζεται σε στρευλωμένα στοιχεία και μόνο στις αρνητικές πλευρές του εαυτόυ σας. Πρέπει να είστε ρεαλιστές. Αναγνωρίστε και συνεκτιμήστε τα προτερήματα και τις αρετές σας και δεχτείτε ότι όπως όλα τα μέλη της ανθρώπινης φυλής, έχετε και εσείς αδυναμίες και ελαττώματα.

Η αυτοκριτική παρεμποδίζει τη μάθηση

Η αυτοκριτική κλονίζει την αυτοπεποίθηση και σας πυροδοτεί συναισθήματα θλίψης, απογοήτευσης και αποθάρρυνσης. Οι αυτοκριτικές σκέψεις όχι μόνο δε σας βοηθούν να ξεπεράσετε τα προβλήματά σας,  αλλά σας εμποδίζουν ακόμα και να αντιληφθείτε ξεκαθαρα τον εαυτό σας και τη ζωή σας, καθώς και να μεταβάλετε όσες πλευρές του εαυτού σας θέλετε πραγματικά να αλλάξετε. Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι διδάσκονται περισσότερα όταν οι επιτυχίες τους αναγνωρίζονται, ανταμείβονται και επαινούνται, και λιγότερο όταν δέχονται κριτική ή όταν τιμωρούνται για τα λάθη και τις αποτυχίες τους. Η αυτοκριτική απλώς επισημαίνει τα λάθη και σας προκαλεί αρνητικά συναισθήματα – δεν σας προσφέρει στοιχεία που θα σας βοηθήσουν να τα καταφέρετε καλύτερα την επόμενη φορά. Αν δίνετε σημασία μόνο στις αποτυχίες σας,  χάνετε την ευκαιρία να διδαχτείτε από τις επιτυχίες σας και να τις επαναλάβετε. Με τον ιδιο τρόπο αν καταδικάζετε τον εαυτό σας κάθε φορά που κάνετε ένα λάθος, χάνετε την ευκαιρία να μάθετε από τα λάθη σας και να ασχοληθείτε με τη βελτίωση όσων πλευρών της προσωπικότητάς σας θέλετε να αλλάξετε.

Η αυτοκριτική αγνοεί την πραγματικότητα

Όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά, όχι μόνο κατηγορείτε τον εαυτό σας για όσα κάνατε, αλλά μάλλον σκέφτεστε και ότι θα έπρεπε να έχετε ενεργήσει διαφορετικά. Ίσως έχετε δίκιο να σκέφτεστε ότι ένας διαφορετικός τρόπος δράσης θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πιο θετική έκβαση της κατάστασης. Όμως, πώς σας φάνηκε η κατάσταση εκείνη την ώρα; Στην πραγματικότητα, το πιθανότερο είναι ότι υπήρχαν κάποιοι λόγοι που σας ώθησαν να ενεργήσετε με τον συγκεκριμένο τρόπο, ακόμα και αν, τελικά, η αντίδρασή σας αποδείχτηκε λανθασμένη και αποτυχημένη. Αν λάβει κανείς υποψη του τις συνθήκες (ήσαστε κουραμένος, βρισκόσασταν σε σύγχυση, δεν είχατε αρκετές πληροφορίες για να χειριστείτε την κατάσταση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο), έπρεπε πραγματικά να ενεργήσετε όπως ακριβώς ενεργήσατε!

Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να αγνοείτε τα πραγματικά λάθη που διαπράξατε ή ότι πρέπει να αδιαφορείτε αν πραγματικα μετανιώσατε για κάποια πράξη σας. Προσπαθήστε να εξετάσετε αντικειμενικά την κατάσταση και να χρησιμοποιήσετε τις νέες γνώσεις σας για να διδαχθείτε από την εμπειρία. Έτσι όταν θα κληθείτε να αντιμετωπήσετε ξανά μια παρόμοια κατάσταση, θα έχετε την ευκαιρία να τη χειριστείτε με διαφορετικό τρόπο. Όταν μένετε προσκολλημένοι στο παρελθόν και τιμωρείτε διαρκώς τον εαυτό σας με τις αναμνήσεις των παρελθοντικών αποτυχιών, το μόνο που καταφέρνετε είναι να κυριεύεστε από αρνητικά συναισθήματα και να παραλύετε. Αυτή η τακτική δε θα σας βοηθήσει να σκεφτείτε πιο ρεαλιστικά και να λειτουργήσετε πιο αποτελεσματικά την επόμενη φορά.

Η αυτοκριτική σάς ...μαχαιρώνει πισώπλατα

Συχνά οι άνθρωποι αποθαρρύνονται και πλήττουν ακόμα περισσότερο την αυτοεκτίμησή τους κατηγορώντας τον εαυτό τους για την έλλειψη αυτοπεποίθησης και αποφασιστικότητας, καθώς και για τα συναισθήματα θλίψης και άγχους που τους κυριεύουν. Αυτά, όμως, είναι συνηθισμένα προβλήματα που επηρεάζουν τους περισσότερους από εμάς (ή όλους) ανάλογα με τις συνθήκες.
Όπως είδαμε, οι προσωπικές δυσλειτουργίες αποτελούν συχνά φυσιολογική αντίδραση  σε στρεσογόνα γεγονότα και, σε γενικές γραμμές, είναι κατανοητό προϊόν της διαδικασίας μάθησης που ξεκινά από τα παιδικά μας  χρόνια.

Αυτές οι δυσλειτουργίες δεν υποδηλώνουν ότι εχετε κάποιο σοβαρό πρόβλημα. Το πιθανότερο είναι ότι οποιοσδήποτε και αν είχε βιώσει τις εμπειρίες σας θα είχε παρόμοιες πεποιθήσεις για τον εαυτό του και, μάλιστα, αυτές οι πεποιθήσεις θα επηρέαζαν με τον ίδιο τρόπο την καθημερινή του ζωή.      

Πολυδώρου Χριστίνα

Read More

Η Αυτοεκτίμηση | Της Virginia Satir

Η αυτοεκτίμηση είναι ιδέα, στάση, συναίσθημα, εικόνα και εξωτερικεύεται με τη συμπεριφορά. Αυτοεκτίμηση είναι η ικανότητα να δίνεις αξία στον εαυτό σου και να τον μεταχειρίζεσαι με αξιοπρέπεια, με αγάπη και αλήθεια.

“Όταν τον εαυτό μου τον εκτιμώ και μου αρέσει, έχω τις μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσω τη ζωή με αξιοπρέπεια, ειλικρίνεια, δύναμη, αγάπη και ρεαλισμό”. Αυτή είναι η περίπτωση της υψηλής αυτοεκτίμησης. Απ’ την άλλη μεριά, όταν βλέπει κανείς υποτιμητικά τον εαυτό του, με αηδία ή περιφρόνηση ή άλλο αρνητικό συναίσθημα, o εαυτός χάνει τη δύναμή του και γίνεται θύμα, νικημένο από τη ζωή: “Αν δεν μου αρέσει ο εαυτός μου, τον υποτιμάω και τον τιμωρώ.

Ξεκινάω για ν’ αντιμετωπίσω τη ζωή από τη βάση του φόβου και της ανημπόριας και δημιουργώ μία κατάσταση στην οποία αισθάνομαι θύμα και φέρομαι σαν θύμα. Τιμωρώ τον εαυτό μου και τους άλλους, χωρίς να βλέπω τι κάνω. Πότε φέρομαι δουλικά και πότε σαν τύρρανος. Θεωρώ τους άλλους υπεύθυνους για τις πράξεις μου”. Σ’ αυτήν την ψυχολογική κατάσταση, το άτομο αισθάνεται ότι δεν το λογαριάζουν, ότι συνέχεια απειλείται με απόρριψη και ότι του λείπει η ικανότητα να δει σωστά τον εαυτό του, τους άλλους και τα περιστατικά. Αυτή είναι η περίπτωση της χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Ένας άνθρωπος, που δε δίνει αξία στον εαυτό του, περιμένει από κάποιον άλλον – τη σύζυγο, το σύζυγο, το γιο ή την κόρη – να του δώσει την αξία. Αυτό συχνά οδηγεί σε ατέλειωτη χειραγώγηση, που συνήθως προκαλεί αντίκτυπο ολέθριο και για τους δύο.

Σε πολλούς μπορεί να φανεί ριζοσπαστική ή ακόμα και καταστροφική η άποψη πως είναι ουσιαστικό το να αγαπάει και να δίνει κανείς αξία στον εαυτό του. Για πολλούς ανθρώπους το ν’ αγαπάς τον εαυτό σου σημαίνει εγωισμό και επομένως ενέργεια εναντίον των άλλων – πόλεμο μεταξύ των ανθρώπων.

Για να αποφύγουν να στρέφονται εναντίον των άλλων, οι άνθρωποι διδάσκονται ν’ αγαπάνε τους άλλους αντί ν’ αγαπάνε τον εαυτό τους. Αυτό οδηγεί στην υποτίμηση του εαυτού. Μα γεννιέται και το ερώτημα: αν κανείς δεν έχει μάθει ν’ αγαπάει τον εαυτό του, πώς μπορεί να ξέρει ν’ αγαπάει τους άλλους; Έχουμε πολλές αποδείξεις που μαρτυρούν ότι μόνο αν αγαπάς τον εαυτό σου, θα μπορέσεις ν’ αγαπήσεις και τους άλλους, ότι αυτοεκτίμηση και εγωισμός δεν είναι το ίδιο πράγμα.

Ο εγωισμός αποτελεί μία μορφή ανωτερότητας, στην οποία το μήνυμα είναι κάποια παραλλαγή του “είμαι καλύτερος από σένα”. Το να αγαπάς τον εαυτό σου είναι μία δήλωση, μία θέση αξίας. Όταν δίνω αξία στον εαυτό μου, τότε μπορώ να αγαπώ τους άλλους αναγνωρίζοντας την αξία τους. Όταν ο εαυτός μου δεν μου αρέσει, τότε τα συναισθήματά μου για τους άλλους θα είναι ζήλεια ή φόβος.

Οι καλές ανθρώπινες σχέσεις και η κατάλληλη και τρυφερή συμπεριφορά πηγάζουν από ανθρώπους που έχουν αυξημένη αυτοεκτίμηση. Για να το πούμε απλά, όσοι αγαπάνε και εκτιμούν τον εαυτό τους είναι ικανοί να αγαπήσουν και να εκτιμήσουν τους άλλους και να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα κατάλληλα. Η συναίσθηση της αξίας του εαυτού είναι το κλειδί, ο δρόμος για να γίνεις περισσότερο ανθρώπινος, να αποκτήσεις υγεία και ευτυχία, να δημιουργήσεις και να συντηρήσεις ικανοποιητικές σχέσεις και να είσαι ο κατάλληλος άνθρωπος, αποδοτικός και υπεύθυνος.

Όταν νοιάζεται κανείς για τον εαυτό του, δεν πρόκειται ποτέ να κάνει κάτι για να τον πληγώσει, να τον υποτιμήσει, να τον ταπεινώσει ή να τον καταστρέψει, αυτόν ή κάποιον άλλον και ποτέ δεν θα θεωρήσει τους άλλους υπεύθυνους για τις πράξεις του. Για παράδειγμα, όσοι νοιάζονται για τον εαυτό τους, δεν θα τον καταστρέψουν με ναρκωτικά και δεν θα επιτρέψουν ποτέ στους άλλους να τους κακομεταχειριστούν σωματικά ή ψυχικά.

Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι δεν αξίζουν, είναι σίγουροι πως οι άλλοι θα τους ξεγελάσουν, θα τους παραγκωνίσουν και θα τους υποτιμήσουν. Έτσι προετοιμάζουν τον δρόμο για να γίνουν θύματα. Καθώς περιμένουν το χειρότερο, το προκαλούν και συνήθως το παθαίνουν. Για να προστατευθούν, κρύβονται πίσω από έναν τοίχο δυσπιστίας και βουλιάζουν μέσα σ’ ένα τρομακτικό συναίσθημα μοναξιάς και απομόνωσης. Έτσι, απομονωμένοι από τους άλλους, γίνονται απαθείς, αδιαφορούν για τον εαυτό τους και για τους άλλους γύρω τους. Είναι δύσκολο γι’ αυτούς ν’ ακούσουν, να δουν και να σκεφτούν καθαρά και επομένως έχουν την τάση να παραγκωνίζουν και να υποτιμούν τους άλλους. Όσοι αισθάνονται έτσι, χτίζουν τεράστιους ψυχολογικούς τοίχους και κρύβονται πίσω τους και ύστερα, για να αμυνθούν, αρνιούνται πως αυτό έκαναν. Ο φόβος είναι φυσικό επακόλουθο αυτής της δυσπιστίας και της απομόνωσης. Μας περιορίζει και μας τυφλώνει. Μας εμποδίζει να διακινδυνεύσουμε με νέες λύσεις στα προβλήματά μας. Αντίθετα, μας σπρώχνει πάντα σε τρόπους συμπεριφοράς εκ των προτέρων καταδικασμένους σε αποτυχία.

Όσο πιο δυνατή η αυτοεκτίμηση, τόσο πιο εύκολα παίρνει κανείς κουράγιο για ν’ αλλάξει η συμπεριφορά. Όσο πιο πολύ εκτιμάει κανείς τον εαυτό του, τόσο πιο λίγα απαιτεί από τους άλλους. Όσο λιγότερα απαιτεί, τόσο περισσότερο τους εμπιστεύεται. Όσο πιο πολύ εμπιστεύεται τον εαυτό του και τους άλλους, τόσο πιο πολύ μπορεί ν’ αγαπάει. Όσο πιο πολύ αγαπάει, τόσο πιο λίγο φοβάται τους άλλους. Όσο περισσότερα οικοδομεί μαζί με τους άλλους, τόσο πιο πολύ τους γνωρίζει. Όσο πιο πολύ τους γνωρίζει, τόσο πιο στερεοί είναι οι δεσμοί και οι γέφυρες ανάμεσα σ’ αυτόν και τους άλλους. Η συμπεριφορά της αυτοεκτίμησης βοηθάει λοιπόν να μπει τέλος στην απομόνωση και την αποξένωση ανάμεσα στους ανθρώπους και τις ομάδες.

Προσαρμογή από το βιβλίο της Virginia Satir, “Πλάθοντας Ανθρώπους” – εκδ. ΚΕΔΡΟΣ

Πηγή: http://www.nostimonimar.gr/i-aftoektimisi-tis-virginia-satir/

Read More