Η απόφαση να επισκεφθεί κανείς ένα ψυχολόγο και να ξεκινήσει μια συμβουλευτική ή ψυχοθεραπευτική διαδικασία είναι δύσκολη. Υπάρχουν διάφορες απόψεις και μύθοι που κάνουν την απόφαση αυτή ακόμα πιο δύσκολή, ακόμα και αδύνατη.
Ορισμένοι από τους μύθους αυτούς είναι οι ακόλουθοι:
• Η ψυχοθεραπεία είναι μόνο για ανθρώπους που είναι περίεργοι, μη φυσιολογικοί και προβληματικοί κατά κάποιο τρόπο.
• Η ψυχοθεραπεία απευθύνεται μόνο σε ανθρώπους που δεν μπορούν να λύσουν μόνοι τους τα προβλήματά τους.
• Η ψυχοθεραπεία δεν είναι τίποτα περισσότερο από το να μιλάς στον καλύτερό σου φίλο.
• Η ψυχοθεραπεία είναι πολύ ακριβό σπορ και δεν αξίζει τα λεφτά της.
Σε αυτό το άρθρο θα σας εξηγήσω γιατί οι τέσσερεις αυτές απόψεις αποτελούν παρανοήσεις και γιατί δεν πρέπει τόσο γρήγορα και εύκολα να αποκλείετε το ενδεχόμενο να επισκεφθείτε κάποιον άρτια εκπαιδευμένο επαγγελματία ψυχοθεραπευτή.
Η ψυχοθεραπεία συχνά δεν είναι όπως οι περισσότεροι φαντάζεστε ότι θα είναι.
Ας επεξεργαστούμε τις απόψεις που αναφέρθηκαν παραπάνω λίγο καλύτερα:
1. Η ψυχοθεραπεία είναι για ανθρώπους που δεν είναι φυσιολογικοί
Μια από τις πιο απελευθερωτικές απόψεις που έχουν εκφραστεί και που ισχύει στην πραγματικότητα είναι ότι όλοι οι άνθρωποι αγωνιζόμαστε και αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στη ζωη μας. Η ερώτηση που πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας, λοιπόν, δεν είναι: «Μήπως είσαι τρελός;», αλλά: «Πόσο τρελός είσαι;» και «Τρελός με ποιον τρόπο;»
Όλοι έχουμε τις παραξενιές, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητές μας που παρεμβαίνουν στον τρόπο που θα θέλαμε να ζήσουμε τη ζωή μας. Όλοι έχουμε τις τρέλες μας και είμαστε ευερέθιστοι σε κάποια θέματα. Όλοι φοβόμαστε κάποια πράγματα που άλλοι δεν φοβούνται. Κι όλοι έχουμε βρεθεί σε καταστάσεις που δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε ή που μας κάνουν να αμφισβητούμε τον εαυτό μας.
Άλλοι ενδέχεται να πιάνουν τον εαυτό τους να βγαίνει συνέχεια με τον ίδιο τύπο ανθρώπων ή να κάνει συνεχώς τα ίδια λάθη στις σχέσεις του.
Ενώ άλλοι δυσκολεύονται να εκφράσουν τις ανάγκες και τις σκέψεις τους σε ανθρώπους με μεγαλύτερο κύρος.
Όποια και αν είναι η συνθήκη, όλοι έχουμε κάτι για το οποίο αγωνιζόμαστε και μας δυσκολεύει στην καθημερινότητά μας.
Το μόνο που διαφοροποιεί αυτόν που έχει μπει σε ψυχοθεραπευτική διαδικασία από κάποιον που δεν το έχει τολμήσει είναι η θέληση και το θάρρος να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής του.
Επομένως η διάκριση δεν έχει να κάνει με το ότι ο ένας είναι φυσιολογικός και ο άλλος όχι. Η διαφορά εντοπίζεται ανάμεσα σε αυτόν που επιλέγει να κρύψει τις αδυναμίες του πίσω από την κουκούλα της φυσιολογικότητάς του και σε αυτόν που αναγνωρίζει πως οι δυσκολίες είναι φυσιολογικές και δίνει στον εαυτό του την άδεια και τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει τη ζωή όπως είναι και όχι όπως θα ήθελε να είναι.
2. Πρέπει να μπορώ να λύνω τα προβλήματά μου μόνος μου.
Τώρα που έχετε κατανοήσει ότι όλοι οι άνθρωποι αναπόφευκτα έχουν να αντιμετωπίσουν τις δικές τους δυσκολίες, δε χρειάζεται πια να διαστρευλώνετε την πραγματικότητα προσπαθώντας να χωρέσετε μέσα στο «φυσιολογικό».
Ωστόσο, ενδέχεται ακόμα να νιώθετε άσχημα να ζητήσετε από κάποιον άλλο να λύσει τα δικά σας προβλήματα.
Γιατί; Επειδή στην κουλτούρα μας το να είναι κανείς δυνατός ισοδυναμεί με το να λύνει τα προβλήματά του μόνος του.
Αρκετοί θεωρούν ότι είναι σημάδι αδυναμίας το να μην είναι κάποιος σε θέση να διαχειριστεί μόνος του όποιο θέμα προκύπτει στη ζωή του. Αντί να επισκεφθούν κάποιον ειδικό πολλοί καταφεύγουν σε βιβλία αυτοβοήθειας ή υιοθετούν αυτοκαταστροφικές συνήθειες (όπως το αλκοόλ και τα ναρκωτικά), διάφορες μορφές άμυνας ή επιβάλουν στον εαυτό τους να είναι καλά και χαμογελούν ψεύτικα.
Ωστόσο, κάποιος ειδικός μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε ή να πετύχετε κάτι που θα ήταν πολύ δύσκολο έως και αδύνατο να αντιμετωπίσετε μόνοι σας.
Στην πραγματικότητα, ο θεραπευτής δε θα ακούσει το πρόβλημά σας για να σας προτείνει λύσεις ή να δώσει συμβουλές. Αντίθετα θα σας βοηθήσει να οδηγηθείτε σε νέες σκέψεις και συναισθήματα που αγνοούσατε ή δεν δίνατε ιδιαίτερη σημασία ή που σκόπιμα παραβλέπατε. Με αυτό τον τρόπο θα σας φέρει συνειδητά αντιμέτωπους με τα προβήματά σας και θα σας βοηθήσει να δείτε και να αντιμετωπίσετε τον εαυτό σας με διαφορετικό τρόπο.
Με διάφορους τρόπους, η ψυχοθεραπεία βάζει το άτομο σε μια διαδικασία να απομακρύνεται από τα προβλήματά του και να βλέπει τη μεγαλύερη εικόνα. Αντί να δίνει λύσεις σε προβλήματα που νομίζετε ότι έχετε, η ψυχοθεραπεία σας ωθεί να δείτε το πρόβλημα υπό άλλη οπτική. Έτσι, οι λύσεις που νομίζατε ότι θέλατε μπορεί αν μην είναι αυτές που πραγματικά θέλετε.
Η ψυχοθεραπεία τελικά δεν είναι μια διαδικασία κατά την οποία θα λύσετε τα προβλήματά σας, αλλά μια μετατροπή του τρόπου που βλέπετε και διαχειρίζεστε τον εαυτό και τα προβλήματά σας. Αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνεστε τον εαυτό σας και στο τέλος ενδέχεται να αλλάξουν και οι επιθυμίες, οι ανάγκες και τα θέλω σας από τη ζωή.
Η πεποίθηση ότι ο καθένας πρέπει να λύνει τα προβλήματά του μόνος του και να μην του τα λύνει ο ψυχολόγος δεν ευσταθεί όταν μιλάμε για ψυχοθεραπεία. Εκεί δεν πρόκειται για εναν ειδικό ο οποίος φτάνει στη λύση και σου τη δίνει βάζοντας με τη λογική κάτω το πρόβλημα. Αντίθετα ο ψυχοθεραπευτής είναι ένας άνθρωπος που ακούει τους προβληματισμούς σας άκριτα και σας οδηγεί στο να σκεφτείτε με διαφορετικό τρόπο, ώστε να φτάσετε σε αλήθειες που δεν είχατε αγγίξει παλιότερα.
3. Μπορώ απλά να μιλήσω με έναν φίλο μου.
Ένας φίλος σας και ένας ψυχοθεραπευτής είναι δυο διαφορετικοί ρόλοι στη ζωή σας.
Όλοι μας επωφελούμαστε με το να μιλάμε με τους φίλους μας για θέματα που μας απασχολούν.
Όμως, όπως θα ξέρετε οι περισσότεροι, οι φίλοι μας δεν είναι πάντα σε θέση να μας ακούσουν και να μας συμπαρασταθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορέσουμε να ανοιχτούμε και να συζητήσουμε για τους πιο καλά κρυμμένους φόβους μας και για τις πιο ντροπιαστικές μας ιδιοτροπίες.
Γι’ αυτό ακριβώς τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει ένας ψυχοθεραπευτής είναι να μην αντιδρά αυθόρμητα με τρόπους που ένας φίλος θα αντιδρούσε ακούγοντας κάποιον.
Οι φίλοι συχνά κάνουν από καλή πρόθεση πράγματα που οι ψυχοθεραπευτές έχουν μάθει ότι δεν βοηθούν ιδιαίτερα και τα αποφεύγουν.
Ως φίλοι συχνά συμπαραστεκόμαστε και προσπαθούμε να κάνουμε το φίλο μας να μη νιώθει άσχημα. Πρόσπαθούμε να του φτιάξουμε το κέφι λέγοντάς του ότι όλα θα πάνε καλά ή προβάλλοντας λόγους για τους οποίους δεν πρέπει να νιώθει άσχημα ή ενοχές. Ωστόσο, αυτό αναπόφευκτα περνάει το μήνυμα ότι δεν αντέχουμε ή δεν θέλουμε να ακούσουμε τον πόνο του ή ότι αυτό που τον βασανίζει μας φαίνεται χαζό ή άνευ λόγου.
Επιπλέον, ως φίλοι συχνά δίνουμε συμβουλές βασισμένες στη δική μας εμπειρία με το τι ήταν αποτελεσματικό για εμάς. Ωστόσο, μια τέτοια συμβουλή μπορεί να είναι άτοπη ή άκαιρη σε σχέση με την κατάσταση και τις αξίες του ατόμου. Ειλικρινά, πόσο συχνά βρίσκετε πραγματικά βοηθητικές τις συμβουλές που σας έχουν δώσει άλλοι; Τις περισσότερες φορές τις συμβουλές των άλλων τις βρίσκουμε ακυρωτικές και απλουστευτικές. Αν τα προβληματά σας ήταν τόσο εύκολα ώστε να μπορέσετε να τα λύσετε ακολουθώντας απλές συμβουλές, θα μπορούσατε να βρείτε τη λύση και μόνοι σας.
Οι φίλοι δεν κατανούν βαθιά την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης ούτε την «κανονικότητα του να μη είσαι κανονικός» όπως οι ψυχοθεραπευτές. Οι φίλοι έχουν περιορισμένη προοπτική του τι είναι αποδεκτό, κανονικό και έχουν μειωμενη ανοχή σε αυτό που διαφέρει από τις κοινωνικές νόρμες και τις σχεσεις των ανθρώπων. Έτσι, πολλές φορές κρύβουμε πτυχές της σκέψης και του εαυτού μας ακόμα και όταν ανοιγόμαστε σε έναν φίλο, προκειμένου να μην ξεφύγουμε από αυτό που αποδέχονται ως κανονικό. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει στο ασφαλές περιβάλλον της ψυχοθεραπείας.
Αντίθετα, ο ψυχοθεραπευτής έχει πιθαρχεία στο πώς θα ακούσει, πώς θα αποκριθεί και πως θα νοηματοδοτήσει αυτό που θα ακούσει. Δεν προβαίνει σε βιαστικά συμπεράσματα, δεν δίνει άκαιρες συμβουλές και δεν περιορίζει την εξερεύνηση του διαφορετικού και δεν περιορίζεται σε κοινωνικές συμβάσεις περί «καλού και κακού». Αυτό σημαίνει ότι μπορουν να σας συνατήσουν εκεί που πραγματικά βρίσκεστε, θα αντέξει και θα αγκαλιάσει το συναίσθημα που βιώνετε και θα σας βοηθήσει να διευρύνετε τη γνώση σας για αυτά που πραγματικά πιστεύετε, αισθάνεστε και θέλετε, ακόμα και αν είναι πράγματα που ακόμα δεν έχετε παραδεχτεί στον εαυτό σας.
4. Η ψυχοθεραπεία είναι πολύ ακριβή
Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές η ψυχοθεραπεία κοστίζει αρκετά. Και αυτό επειδή από τη μία οι καλοί ψυχοθεραπευτές χρειάζονται αρκετά χρήματα για την εκπαίδευσή τους και από την άλλη επειδή από τη φύση της πρόκειται για χρονοβόρα και συναισθηματικά έντονη διαδικασία.
Όταν καλείστε να αναλογιστείτε αν η ψυχοθεραπεία αξίζει τα χρήματά της, θα πρέπει να σκεφτείτε την αξία του να ζείτε τη ζωή σας με μεγαλύτερη αυτογννωσία και επίγννωση. Για μερικούς ανθρώπους, ένας τέτοιος τρόπος ζωής δεν αποτελεί προτεραιότητα και για αυτούς η αλήθεια είναι ότι η ψυχοθεραπεία θα φαντάζει για πάντα μια ακριβή διαδικασία.
Αν από την άλλη αξιολογείτε ότι μια πιο ευσυνείδητη ζωή θα φάνταζε λιγότερο διστακτική και προτιμότερη, τότε μπορείτε να δέιτε την ψυχοεραπεία σαν μια επένδυση ζωής και να διαμορφώσετε τον προϋπολογισμό σας έτσι ώστε να μπορέσετε να χαρίσετε το δώρο αυτό στον εαυτό σας.
Στο τέλος, αυτο που αφήνει η ψυχοθεραπεία δεν είναι το κόστος της, αλλά το πόσο εσείς κοστολογείτε τη διαδικασία αυτή για τη ζωή σας.
Κάποιοι άνθρωποι ξοδεύουν πολλά χρήματα για διακοπές ή για πλαστικές επεμβάσεις, αλλά διστάζουν να δώσουν τα ίδια χρήματα για να εξασφλίσουνν την πνευματική και συναισθηματική τους ευημερία.
Ωστόσο, η ζωή δεν είναι κάτι στο οποίο έχουμε επιδεξιότητα εκ γενετής. Πρόκειται για μια δεξιότητα στην οποια πρέπει να εκπαιδευτούμε. Και ορισμένοι άνθρωποι χρειάζονται υποστήριξη για να την κατακτήσουν.
