Κάθε παιδί είναι μοναδικό. Έτσι, η ανάπτυξη του λόγου του είναι μοναδική και πολύπλοκη διαδικασία, αφού το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό.
Μέσα σε ένα σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα μαθαίνει τις βασικές φωνολογικές, μορφολογικές, συντακτικές και σημασιολογικές δομές χωρίς εμπρόθετες ενέργειες και διαδικασίες παρά μόνο μέσα από το στενό του περιβάλλον και μόνο με την αυθόρμητη χρήση της γλώσσας.
Εδώ, περιγράφονται κατά μέσο όρο ποια θα είναι τα φωνολογικά επιτεύγματα κάθε παιδιού κατά ηλικία, τι μπορείτε να κάνετε εσείς ως γονείς για να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει ομαλά την ομιλία του και ποια χαρακτηριστικά θα σας κάνουν να αναζητήσετε βοήθεια από τον παιδίατρό σας ή κάποιον λογοπαιδικό.
0-6 μηνών
Το μωρό σας αντιδρά στους ήχους, κοιτάει ή στρέφει το κεφάλι προς την πηγή τους. Επίσης αρχίζει να παράγει και εκείνο ήχους.
Τι να κάνετε: Μιλήστε του με ήρεμο και γλυκό τρόπο
Τραγουδήστε και γελάστε μαζί του
Εξηγήστε του τους ήχους που ακούει
Ονομάστε τα οικεία άτομα και πράγματα της καθημερινής του ζωής
Πείτε του τι κάνετε
Τι να προσέξετε: Παρατηρήστε αν το μωρό σας αντιδρά στους ήχους. Αν όχι, ελέγξτε την ακοή του.
Αναζητήστε βοήθεια αν το μωρό σας στην προσπάθειά του να επικοινωνήσει δεν κάνει βλεμματική επαφή.
Έως 12 μηνών
Καταλαβαίνει απλές οδηγίες, λέει "μαμά" και "μπαμπά" και ανταποκρίνεται όταν ακούει το όνομά του.
Τι να κάνετε: Παίξτε με τη φωνή σας, αρέσει πολύ στο μωρό. Η μελωδία της ομιλίας το βοηθά να καταλάβει και να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα πιο αποτελεσματικά.
Βοηθήστε το μωρό σας να ανακαλύψει τη χαρά της επικοινωνίας. Ενθαρρύνετε κάθε είδους αμοιβαία αλληλεπίδραση (το γέλιο, το χαμόγελο, το κοίταγμα, τις εκφράσεις του προσώπου κλπ).
Βοηθήστε το να καταλάβει πως τα πάντα είναι λόγος.
Τι να προσέξετε: Σε αυτό το στάδιο η τηλεόραση προσφέρει ελάχιστα ερεθίσματα στο παιδί. Μην το αφήνετε να κάθεται και να βλέπει για πολλή ώρα γιατί δεν προάγει την πραγματική επικοινωνία.
Έως 18 μηνών
Το ηλικιακό φάσμα κατά το οποίο ονομάζει οικεία αντικείμενα, το λεξιλόγιο του εμπλουτίζεται και καταλαβαίνει απλές οδηγίες και προτάσεις.
Τι να κάνετε: Μιλήστε του κανονικά χρησιμοποιώντας γραμματικά σωστές προτάσεις και απλές λέξεις και όχι "μωρουδίστικα".
Δώστε του βιβλία από χαρτόνι ή ύφασμα που είναι κατάλληλα για την ηλικία του και συζητήστε τα μαζί του: τα χρώματα και τα σχήματα τραβούν το ενδιαφέρον.
Τι να προσέξετε: Αναζητήστε βοήθεια αν το παιδί σας σταματήσει να μιλάει ή αν η ομιλία του παραμένει στάσιμη ή υπάρχουν ενδείξεις ότι χειροτερεύει.
Έως 2 χρονών
Η περίοδος που καταλαβαίνει σύνθετες οδηγίες, λέει το όνομά του και χρησιμοποιεί προτάσεις με 2-3 λέξεις.
Τι να κάνετε: Εμπλουτίστε το λεξιλόγιό του.
Εξηγήστε του τις λέξεις που δεν καταλαβαίνει.
Επαναλάβετε τη λέξη που δε λέει σωστά αλλά μην του ζητάτε να την επαναλαμβάνει κάθε φορά.
Τι να προσέξετε: Αναζητηστε βοήθεια αν το λεξιλόγιό του εκτός από "μπαμπά" και "μαμά" διαθέτει ελάχιστες λέξεις, αν η ομιλία του είναι δυσκατάληπτη ή αν δεν συνδυάζει 2 λέξεις για να σχηματίσει σύντομες φράσεις και προτάσεις.
Έως 3 χρονών
Πλέον το παιδί μπορεί να καταλαβαίνει απλές ιστορίες. Έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί προτάσεις, πληθυντικό και προθέσεις αλλά και να κάνει ερωτήσεις.
Τι να κάνετε: Μάθετε στο παιδί σας πως να λέει ιστορίες: βοηθήστε το να ξεκαθαρίσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.
Ενθαρρύνετε το να εγκαταλείψει το μπιμπερό και την πιπίλα, εφόσον τη χρησιμοποιεί ακόμα.
Τι να προσέξετε: Αναζητήστε βοήθεια αν η ομιλία του παραμένει δυσκατάληπτη, χρησιμοποιεί μόνο λίγα ρήματα ή/και καθόλου άρθρα ή επίθετα, αν δεν χρησιμοποιεί πληθυντικό ή αν δεν κάνεει απλές προτάσεις.
Έως 4 χρονών
Η ομιλία του παιδιού σας πλησιάζει περισσότερο αυτή των ενηλίκων όσον αφορά τη γραμματική και το συντακτικό.
Τι να κάνετε: Διαβάστε ιστορίες μαζί και διηγηθείτε ο ένας στον άλλον. Έτσι ενθαρρύνεται μια θετική στάση προς την ανάγνωση και το λόγο (προφορικό και γραπτό).
Τα παιδιά χρειάζονται το παράδειγμά σας: αφήστε τα να σας βλέπουν να διαβάζετε.
Τι να προσέξετε: Αναζητήστε βοήθεια αν δυσκολεύεται να αρχίσει μια πρόταση ή να επαναλαμβάνει συλλαβές ή λέξεις, αν χρησιμοποιεί μικρές και όχι σωστά οργανωμένες προτάσεις, αν η ομιλία του δεν είναι πάντα κατανοητή ή αν δεν μπορεί να διηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα.
Τέλος, παρότι το κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης, δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε στο ότι το παιδί μας είναι μικρό και θα μιλήσει αργότερα. Αν υπάρχει υποψία για κάποια διαταραχή στην επικοινωνία και το λόγο του παιδιού θα ήταν πολύ χρήσιμο να ενημερωθεί ο παιδίατρος που το παρακολουθεί και αν κριθεί σκόπιμο να ληφθεί μια λογοθεραπευτική αξιολόγηση, για να διαπιστωθούν τυχόν αποκλίσεις.
Η έγκαιρη παρέμβαση σε καθυστέρηση ή διαταραχή του λόγου θα βοηθήσει το παιδί να αποφύγει δευτερογενείς συνέπειες, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη κοινωνική δραστηριότητα, φόβο για επικοινωνία και μαθησιακές δυσκολίες.
Πολυδώρου Χριστίνα
Μέσα σε ένα σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα μαθαίνει τις βασικές φωνολογικές, μορφολογικές, συντακτικές και σημασιολογικές δομές χωρίς εμπρόθετες ενέργειες και διαδικασίες παρά μόνο μέσα από το στενό του περιβάλλον και μόνο με την αυθόρμητη χρήση της γλώσσας.
Εδώ, περιγράφονται κατά μέσο όρο ποια θα είναι τα φωνολογικά επιτεύγματα κάθε παιδιού κατά ηλικία, τι μπορείτε να κάνετε εσείς ως γονείς για να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει ομαλά την ομιλία του και ποια χαρακτηριστικά θα σας κάνουν να αναζητήσετε βοήθεια από τον παιδίατρό σας ή κάποιον λογοπαιδικό.
0-6 μηνών
Το μωρό σας αντιδρά στους ήχους, κοιτάει ή στρέφει το κεφάλι προς την πηγή τους. Επίσης αρχίζει να παράγει και εκείνο ήχους.
Τι να κάνετε: Μιλήστε του με ήρεμο και γλυκό τρόπο
Τραγουδήστε και γελάστε μαζί του
Εξηγήστε του τους ήχους που ακούει
Ονομάστε τα οικεία άτομα και πράγματα της καθημερινής του ζωής
Πείτε του τι κάνετε
Τι να προσέξετε: Παρατηρήστε αν το μωρό σας αντιδρά στους ήχους. Αν όχι, ελέγξτε την ακοή του.
Αναζητήστε βοήθεια αν το μωρό σας στην προσπάθειά του να επικοινωνήσει δεν κάνει βλεμματική επαφή.
Έως 12 μηνών
Καταλαβαίνει απλές οδηγίες, λέει "μαμά" και "μπαμπά" και ανταποκρίνεται όταν ακούει το όνομά του.
Τι να κάνετε: Παίξτε με τη φωνή σας, αρέσει πολύ στο μωρό. Η μελωδία της ομιλίας το βοηθά να καταλάβει και να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα πιο αποτελεσματικά.
Βοηθήστε το μωρό σας να ανακαλύψει τη χαρά της επικοινωνίας. Ενθαρρύνετε κάθε είδους αμοιβαία αλληλεπίδραση (το γέλιο, το χαμόγελο, το κοίταγμα, τις εκφράσεις του προσώπου κλπ).
Βοηθήστε το να καταλάβει πως τα πάντα είναι λόγος.
Τι να προσέξετε: Σε αυτό το στάδιο η τηλεόραση προσφέρει ελάχιστα ερεθίσματα στο παιδί. Μην το αφήνετε να κάθεται και να βλέπει για πολλή ώρα γιατί δεν προάγει την πραγματική επικοινωνία.
Έως 18 μηνών
Το ηλικιακό φάσμα κατά το οποίο ονομάζει οικεία αντικείμενα, το λεξιλόγιο του εμπλουτίζεται και καταλαβαίνει απλές οδηγίες και προτάσεις.
Τι να κάνετε: Μιλήστε του κανονικά χρησιμοποιώντας γραμματικά σωστές προτάσεις και απλές λέξεις και όχι "μωρουδίστικα".
Δώστε του βιβλία από χαρτόνι ή ύφασμα που είναι κατάλληλα για την ηλικία του και συζητήστε τα μαζί του: τα χρώματα και τα σχήματα τραβούν το ενδιαφέρον.
Τι να προσέξετε: Αναζητήστε βοήθεια αν το παιδί σας σταματήσει να μιλάει ή αν η ομιλία του παραμένει στάσιμη ή υπάρχουν ενδείξεις ότι χειροτερεύει.
Έως 2 χρονών
Η περίοδος που καταλαβαίνει σύνθετες οδηγίες, λέει το όνομά του και χρησιμοποιεί προτάσεις με 2-3 λέξεις.
Τι να κάνετε: Εμπλουτίστε το λεξιλόγιό του.
Εξηγήστε του τις λέξεις που δεν καταλαβαίνει.
Επαναλάβετε τη λέξη που δε λέει σωστά αλλά μην του ζητάτε να την επαναλαμβάνει κάθε φορά.
Τι να προσέξετε: Αναζητηστε βοήθεια αν το λεξιλόγιό του εκτός από "μπαμπά" και "μαμά" διαθέτει ελάχιστες λέξεις, αν η ομιλία του είναι δυσκατάληπτη ή αν δεν συνδυάζει 2 λέξεις για να σχηματίσει σύντομες φράσεις και προτάσεις.
Έως 3 χρονών
Πλέον το παιδί μπορεί να καταλαβαίνει απλές ιστορίες. Έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί προτάσεις, πληθυντικό και προθέσεις αλλά και να κάνει ερωτήσεις.
Τι να κάνετε: Μάθετε στο παιδί σας πως να λέει ιστορίες: βοηθήστε το να ξεκαθαρίσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.
Ενθαρρύνετε το να εγκαταλείψει το μπιμπερό και την πιπίλα, εφόσον τη χρησιμοποιεί ακόμα.
Τι να προσέξετε: Αναζητήστε βοήθεια αν η ομιλία του παραμένει δυσκατάληπτη, χρησιμοποιεί μόνο λίγα ρήματα ή/και καθόλου άρθρα ή επίθετα, αν δεν χρησιμοποιεί πληθυντικό ή αν δεν κάνεει απλές προτάσεις.
Έως 4 χρονών
Η ομιλία του παιδιού σας πλησιάζει περισσότερο αυτή των ενηλίκων όσον αφορά τη γραμματική και το συντακτικό.
Τι να κάνετε: Διαβάστε ιστορίες μαζί και διηγηθείτε ο ένας στον άλλον. Έτσι ενθαρρύνεται μια θετική στάση προς την ανάγνωση και το λόγο (προφορικό και γραπτό).
Τα παιδιά χρειάζονται το παράδειγμά σας: αφήστε τα να σας βλέπουν να διαβάζετε.
Τι να προσέξετε: Αναζητήστε βοήθεια αν δυσκολεύεται να αρχίσει μια πρόταση ή να επαναλαμβάνει συλλαβές ή λέξεις, αν χρησιμοποιεί μικρές και όχι σωστά οργανωμένες προτάσεις, αν η ομιλία του δεν είναι πάντα κατανοητή ή αν δεν μπορεί να διηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα.
Τέλος, παρότι το κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης, δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε στο ότι το παιδί μας είναι μικρό και θα μιλήσει αργότερα. Αν υπάρχει υποψία για κάποια διαταραχή στην επικοινωνία και το λόγο του παιδιού θα ήταν πολύ χρήσιμο να ενημερωθεί ο παιδίατρος που το παρακολουθεί και αν κριθεί σκόπιμο να ληφθεί μια λογοθεραπευτική αξιολόγηση, για να διαπιστωθούν τυχόν αποκλίσεις.
Η έγκαιρη παρέμβαση σε καθυστέρηση ή διαταραχή του λόγου θα βοηθήσει το παιδί να αποφύγει δευτερογενείς συνέπειες, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη κοινωνική δραστηριότητα, φόβο για επικοινωνία και μαθησιακές δυσκολίες.
Πολυδώρου Χριστίνα
