Είναι πλέον κοινή παραδοχή ότι τα χρόνια της εφηβείας είναι σπάνια εύκολα τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά. Και είναι ιδιαίτερα δύσκολο και προκλητικό για τους γονείς όταν έρχονται αντιμέτωποι με εφήβους που αμφισβητούν και επαναστατούν ενάντια σε διάφορες αξίες και κατεστημένα.
Πολλοί γονείς ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο ταπεινωτικό για εκείνους από το γεγονός ότι τα παιδιά τους εναντιώνονται και αντιδρούν στις αρχές τους. Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποιες εξηγήσεις και κατευθύνσεις που ελπίζουμε να βοηθήσουν τους γονείς που βρίσκονται σε θέση που πρέπει να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν εφήβους που επαναστατούν.
Η εφηβεία είναι η «ετικέτα» που βάζουμε στην περίοδο κατά την οποία το άτομο περνά από το στάδιο της ήβης προς την ωριμότητα. Σηματοδοτεί το στάδιο της ζωής κατά το οποίο το νέο άτομο μεταβαίνει από την παιδικότητα στην ενήλικη ζωή, από την εξάρτηση από τους γονείς προς την ανεξαρτησία του ενήλικα. Γίνεται κατανοητό, λοιπόν, ότι πρόκειται για μια περίοδο μεγάλων αλλαγών, όχι μόνο σε σωματικό επίπεδο, αλλά και συναισθηματικό, νοητικό, πνευματικό και κοινωνικό. Είναι η περίοδος κατά την οποία οι έφηβοι διερωτούνται «Ποιος είμαι;», « Σε τι πιστεύω;», «Ποια είναι η δική μου άποψη και θέση στον κόσμο;». Με αυτόν τον τρόπο ψάχνουν και διαμορφώνουν τελικά την ενήλικη ταυτότητά τους.
Η εφηβεία είναι επίσης ο χρόνος κατά τον οποία δημιουργείται συνήθως ένταση μεταξύ των εφήβων και των γονέων τους. Οι γονείς δεν είναι πια αλάνθαστοι και πέρα από κάθε αμφισβήτηση στα μάτια των παιδιών τους. Οι ατέλειές τους γίνονται πια ορατές και πολλές φορές διογκωμένες στα μάτια των εφήβων. Οι αξίες και οι απόψεις των συνομήλικων φαντάζουν πολύ πιο δελεαστικές από αυτές των γονέων και η αποδοχή από τους φίλους είναι πολύ πιο σημαντική από την αποδοχή των γονιών.
Δεν είναι σπάνιο στο κυνήγι της ταυτότητας και της ανεξαρτησίας οι έφηβοι να απορρίπτουν κάποιες από τις αξίες που θεωρούσαν δεδομένες και προέρχονται από την οικογένεια, την εκκλησία ή την κοινωνία γενικότερα. Και μέχρι ένα σημείο κάτι τέτοιο είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο.
Οι νέοι άνθρωποι έχουν ανάγκη να διαμορφώνουν τις δικές τους πεποιθήσεις για τη ζωή. Και μέρος της διαδικασίας για να το πετύχουν αποτελεί η αμφισβήτηση των αρχών που τους έχουν δοθεί ως δεδομένες. Κάποιοι έφηβοι το κάνουν αυτό πιο φανερά, ενώ άλλοι συγκεκαλυμμένα. Άλλων εφήβων η αμφισβήτηση γίνεται σε περιορισμένη εμβέλεια, δηλαδή επαναστατούν μέσω των ρούχων, της εμφάνισης, της μουσικής που ακούν ή στον τρόπο που διακοσμούν το δωμάτιό τους. Άλλοι μπορεί να δείχνουν παντελή έλλειψη σεβασμού προς όλες τις ηθικές και πνευματικές αρχές της οικογένειάς, της εκκλησίας ή της κοινωνίας με τα οποία μεγάλωσαν. Γονείς που δεν επιτρέπουν την ατομικότητα των εφήβων στην περιορισμένης εμβέλειας «επανάσταση» (όπως στα ρούχα και την εμφάνιση), μπορεί να κληθούν να αντιμετωπίσουν την αμφισβήτηση των έφηβων παιδιών τους σε πιο σημαντικά θέματα.
Αν είστε από τους γονείς που έχουν να αντιμετωπίσουν την «επανάσταση» των παιδιών τους, δεν πρέπει να νιώθετε μόνοι! Και μάλλον αυτή η συνειδητοποίηση είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για να αντιμετωπίσετε τους εφήβους που αντιτίθενται στις αρχές σας.
Οι πηγές της εφηβικής επανάστασης
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται αν ο έφηβος που ζει μαζί τους έιναι το ίδιο παιδί που μεγάλωναν, περνούσαν χρόνο μαζί και έπαιζαν λίγα χρόνια νωρίτερα. Και είναι φυσικό να αναρωτιούναι «Γιατί;», «Γιατί συμβαίνει αυτό», «Γιατί συμβαίνει σε εμάς;». Πολλοί γονείς μάλιστα ρωτούν: «Τι κάναμε λάθος;», «Τι θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει για να το αποτρέψουμε;» Αυτές οι ερωτήσεις εν είναι μόνο οδυνηρές, αλλά είναι και δύσκολο να απαντηθούν. Είναι σημαντικό να μην βγάζετε απλοϊκά και γρήγορα συμπεράσματα όταν προσπαθείτε να δώσετε απαντήσεις στον εαυτό σας.
Το πιο πιθανό είναι ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας λόγος γιατί ένας έφηβος μπαίνει στη διαδικασία να αμφισβητήσει και μάλιστα με επαναστατικό τρόπο. Είναι στη φύση των εφήβων να αναζητούν την ταυτότητα και την ανεξαρτησία τους. Η ισχυρογνωμοσύνη στην ιδιοσυγκρασία ενός νέου θα μπορούσε να είναι μια πολύ καλή εξήγηση. Μια έρευνα που διενεργήθηκε από τον Dr. James Dobson κατέληξε στο ότι σχεδόν τα ¾ των παιδιών που γεννηθηκαν με ισχυρή ιδιοδυγκρασία έκαναν την επανάστασή τους με κάποιο τρόπο κατά την εφηβική ηλικία. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλοί άλλοι λόγοι για τους οποίους ένας έφηβος μπαίνει στη διαδικασία να αμφισβητεί τα πάντα. Είναι σημαντικό να βλέπετε πίσω από την συμπεριφορά του, τους λόγους οι οποίοι τον οδηγούν σε αυτή.
Πρώτον, είναι πιθανό να υπάρχουν ψυχολογικές δυσκολίες. Νέοι με μαθησιακά προβλήματα ή ΔΕΠ- Υ είναι πιο πιθανό να επαναστατήσουν, ως αποτέλεσμα του ότι νιώθουν ότι δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των γονέων ή των δασκάλων τους. Οποιαδήποτε ψυχική διαταραχή, κακή ή μη επαρκής διατροφή επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των εφήβων.
Γενικότερα, οι αλλαγές που συμβαίνουν και έχει να διαχειριστεί οποιοδήποτε παιδί στην εφηβεία δημιουργούν το υπόβαθρο για μια ευέξαπτη συμπεριφορά και για έντονα συναισθήματα.
Δεύτερον, είναι πιθανό να υπάρχουν δυσκολίες ψυχολογικής φύσης ή ακόμα και ψυχικές διαταραχές που οδηγούν τα παιδιά σε αντιδραστική συμπεριφορά. Πολλές από αυτές τις διαταραχές έχουν βιολογικό υπόβαθρο και χρειάζονται ιατρική φροντίδα. Πολύ πιθανό είναι οι έφηβοι να αντιμετωπίζουν καταθλιπτικά συναισθήματα ή χαμηλή αυτοεκτίμηση και η συμπεριφορά τους να νιώθουν ότι θα τους κάνει πιο αρεστούς στους συνομιλήκους τους ή ότι θα τραβήξει την προσοχή των γονέων τους, γι’ αυτό και την υιοθετούν.
Τρίτον, δεν είναι απίθανο για ένα νέο άτομο να εκφράζει το θυμό (ή ακόμα και την ενοχή του) μέσα από μια αντιδραστική συμπεριφορά για να μειώσει την ένταση άλλων συνθηκών που υπάρχουν π.χ. στην οικογένειά τους (όπως μιας διαμάχης ή άσχημης σχέσης μεταξύ των γονέων).
Τραυματικά γεγονότα όπως ένας θάνατος στην οικογένεια, μια χρόνια ασθένεια ή σημαντικά οικονομικά προβλήματα μπορεί να πυροδοτήσουν επαναστατική συμπεριφορά από την πλευρά του εφήβου, η οποία νδέχεται να καταλήξει ακόμα και στην αμφισβήτηση της ύπαρξης του Θεού ή την απόρριψη των ηθικών αρχών.
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και η αρνητική επιρροή των ομηλίκων και οι αρχές που αποτυπώνονται και ισχυροποιούνται στις ταινίες, την τηλεόραση και στους στίχους των τραγουδιών που ακούν οι περισσσότεροι νέοι. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δίνουν το μήνυμα συχνά ότι ο οποιοσδήποτε και κυρίως οι γονείς περιορίζουν την ελευθερία των νέων και περιορίζουν την ατομικότητα και την ανεξαρτησία τους και ότι εκείνοι οφείλουν να αντιδράσουν σε αυτό.
Τέλος, δεν έιναι απίθανο και το παράδειγμα των ίδιων των γονέων ή ο τρόπος που επιλέγουν να κηδεμονεύουν τα παιδιά τους να έχει επενεργήσει στη στάση των νέων έως κάποιο βαθμό.
Η αντίδραση των γονέων στην επανάσταση των εφήβων
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, υπάρχουν πολλοί λόγοι γιατί ένας έφηβος αμφισβητεί τους γονείς του και την κοινωνία στην οποία ζει. Είναι σύνηθες, ωστόσο, οι γονείς να κατηγορούν αποκλειστικά τον εαυτό τους για αυτό, αφού θεωρούν ότι αν τα παιδιά παραστρατήσουν από το δρόμο που τους δείχνουν, φταίνε αυτοί που δεν τα διαπαιδαγώγησαν σωστά.
Όταν ένας έφηβος επαναστατεί έιναι θεμιτό για τον κάθε γονέα να εκτιμήσει το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί και να αναρωτηθεί τι αντίκτυπο έιχε ο τρόπος που μεγάλωσε το παιδί του στη σημερινή συμπεριφορά του. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να διαψεύσει την αντίληψη που έχει ότι η αμφισβήτηση του παιδιού του είναι εξ ολοκλήρου συνέπεια της δικής του γονεϊκής ανεπάρκειας. Γιατί αν το πιστεύει αυτό, είναι σαν να αποδέχεται ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται μόνο από εξωτερικούς παράγοντες. Η συμπεριφορά ενός ανθρώπου, όμως, επηρεάζεται και από γενετικούς, περιβαλλοντικούς αλλά και ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες. Και σε τελική ανάλυση, η τελική θέση και άποψη του κάθε ατόμου για τη ζωή είναι μια πολύ προσωπική απόφαση.
Όταν ένας έφηβος αμφισβητεί ή απορρίπτει τις αρχές με τις οποίες μεγάλωσε, θα πρέπει να γίνει μια διάκριση σε ποιο βαθμό οι γονείς και οι νέοι, ο καθένας από τη μεριά του, ευθύνονται για αυτό που συμβαίνει. Σε κάποιες περιπτώσεις οι γονείς θα έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης, ενώ σε άλλες λιγότερο. Το σημαντικό δεν έιναι ποιος θα κατηγορηθεί, αλλά με ποιο τρόπο θα διαχειριστείτε τη σχέση με το έφηβο παιδί σας από εδώ και πέρα.
Πώς να διαχειριστείτε την κατάσταση ως γονείς
Η πρώτη αντίδραση στην σφοδρή αμφισβήτηση από τη μεριά των εφήβων είναι να εξετάσετε ως γονείς τις αιτίες που κρύβονται πίσω από τη συμπεριφορά τους. Αν θεωρείτε ότι υπάρχει κάποιος ψυχολογικός λόγος που επηρεάζει τις επιλογές τους, μη διστάσετε να απευθυνθείτε σα κάποιον ειδικό. Αν πίσω από την αντιδραστική συμπεριφορά κρύβεται καταθλιπτικό συναίσθημα ή χαμηλή αυτοεκτίμηση, η συμβουλή του ειδικού θα μπορούσε να είναι πολύ βοηθητική.
Όσο περνάει από το δικό σας χέρι, θα ήταν καλό να αναζήσετε αρχικά τρόπους για να ενθαρρύνετε την αλλαγή στη συμπεριφορά του εφήβου. Αλλά η πτυχή της ζωής των παιδιών στην οποία έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή οι γονείς είναι ο τρόπος που οι ίδιοι οι γονείς προσεγγίζουν το γονεϊκό τους ρόλο. Και από εκεί πρέπει να ξεκινήσετε.
Αντισταθείτε στην παρόρμηση να κατηγορήσετε τον έφηβο για τη στάση του ή να του επιβάλετε τη στάση που θα θέλατε να έχει στη ζωή του. Συζητήστε μαζί του και δώστε του το χώρο να αναζητήσει την ταυτότητά του γνωρίζοντας ότι είστε ανοιχτοί σε αυτό και πρόθυμοι να ακούσετε και να δεχτείτε ότι αποφασίσει να κάνει. Μη θεωρήσετε αποτυχία αν επιλέξει κάτι που δε συνάδει με τα δικά σας «πιστεύω», αλλά μοιραστέιτε μαζί του τις ανησυχίες σας για την απόφασή του και τα προβλήματα που θα έχει ακολουθώντας τον εκάστοτε δρόμο. Ακούστε τη δική του θέση σε αυτό. Μην του «χτυπάτε» λάθη που έχει κάνει στο παρελθόν. Να του τα υπενθυμίσετε με σκοπό να τα έχει στο νου του και να τα αποφύγει σε επόμενη προσπάθεια αναζήτησης του εαυτού του.
Μη διστάσετε να του δώσετε να καταλάβει την ανιδιοτελή σας αγάπη, όποιο δρομο και αν διαλέξει ή όποια στάση επιλέξετε να κρατήσετε. Είναι αναγκάιο να γνωρίζει και να ακούει από εσάς ότι ακόμα και όταν σας απογοητεύει σε κάτι που έχει κάνει και όσο σκληρή στάση και αν έχετε επιλέξει να έχετε ως απόρροια αυτού, εσείς το αγαπάτε και θα το αγαπάτε και ότι από αγάπη επιλέγετε να ενεργήσετε σκληρά.
Διαβεβαιώστε ότι θα βρίσκεστε διπλα του στη μεταβατική αυτή περίοδο που διανύει προς την ενηλικίωση και την ωριμότητα και οτιδήποτε χρειαστεί μπορέι να απευθυνθεί σε εσάς.
Σίγουρα αναρωτιέστε πώς μπορείτε όλα αυτά να τα κάνετε πράξη και με ποιο τρόπο να δείξετε την αγάπη σας σε έναν έφηβο που σας εξοργίζει.
Του δείχντε την αγάπης σας με το να δείχνετε σεβασμό στα συναισθήματα και τις απόψεις του αν και δεν συμφωνείτε πάντα με αυτές. Καταλαβαίνει ότι τον αγαπάτε όταν δέιχνετε ενδιαφέρον και συμμετέχετε σε δραστηριότητες που είναι σημαντικές για εκείνον ακόμα και αν για εσάς είναι ανούσιες ή όταν δεν τον πιέζετε να μπει σε καλούπια που σχεδίασαν άλλοι για εκείνον. Όταν δεν εκτονώνετε το θυμό σας βίαια και με λόγια που πληγώνουν, αλλά είστε μαζί του συνοδοιπόροι στην αλλαγή. Όταν δε θα διστάσετε να πείτε τη σκηρή αλήθεια όταν διαφωνείτε, αλλά δε θα την επιβάλετε. Όταν δεν θα αποδεικνύετε συνεχώς ότι είστε καλύτερος και όταν ακούτε τις εξηγήσεις που δίνει και όταν δεν τιμωρείτε αναίτια.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να είστε ξεκάθαροι σε συγκεκριμένες συμπεριφορές που ο έφηβος οφέιλει να ανταποκριθεί. Το γεγονός ότι είστε δεκτικοί και υποστηρικτικοί στην αναζήτηση της ταυτότητάς του και δείχνετε την αγάπη σας, δε σημαίνει ότι δεν μπορέιτε να θέσετε όρια. Τα σαφή όρια είναι αναγκαία τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους εφήβους. Αρκεί να είναι σταθερά και να δίνονται εξηγήσεις για την αναγακαιότητά τους στον έφηβο με σαφή και κατανοητό τρόπο.
Επομένως, ακόμα και αν μέχρι τώρα δεν υπήρχαν είναι πού σημαντικό να τεθούν από εσάς σαφή όρια σχετικά με τη γλώσσα που χρησιμοιποιούν στο σπίτι ( δεν θα πρέπει να βριζουν ή να σας μιλούν άσχημα). Επίσης θα πρέπει να είναι ειλικρινείς σχετικά με το πού βγαίνουν και με ποιους ή για τις δραστηριότητες που κάνουν εκτός σπιτιού. Θα πρέπει να είναι συνεπέις στις δουλειές του σπιτιού που έχουν αναλάβει και να πηγαίνουν κανονικά στο σχολείο. Τέλος, από τη στιγμή που δεν είναι ενήλικες η κατανάλωση αλκοόλ και η σεξουαλική επαφή είναι κάτι που ναι μεν δεν τους απαγορεύεται, αλλά οι γονείς τους θα πρέπει να είναι ενήμεροι. Και φυσικά, το ότι κάποιος έφηβος μπορέι να παραβεί τα όρια αυτά, θα πρέπει να επιφέρει συνέπειες για εκείνον ( τις οποίες πρέπει ως γονείς να καθορίσετε και να επιβάλετε στα έφηβα παιδιά σας), τις οποίες έχετε συνεννοηθεί και γνωρίζει.
Υπάρχουν κάποια πραγματα που κάθε γονιός είναι υποχρεωμένος να παρέχει στα παιδιά του, όπως ένα σπίτι να μένει, φαγητό, ρούχα και σεβασμός. Αλλά πολλά από αυτά που οι έφηβοι θεωρούν δεδομένα είναι και πρέπει να θεωρούνται κεκτημένα, λόγω ένδειξης καλής συμπεριφοράς. Τέτοια είναι η χρήση του τηλεφώνου ή της τηλεόρασης, οι έξοδοι με φίλους, το παραπάνω χαρτζιλίκι.
Πολλοί έφηβοι χειραγωγούν τους γονείς γεμίζοντάς τους με ενοχές ή εκφοβίζοντάς τους με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν συνέπειες σε περίπτωση παράβασης των ορίων. Ωστόσο, η δική σας στάση θα πρέπει να είναι σταθερή, αποφασισμένη και ανεπηρέαστη από τέτοιες τακτικές.
Αρκεί να έχετε καταστήσει σαφές ότι η όλη σάση σας απορρέει από τη μεγάλη αγάπη που έχετε στο παιδί σας και είναι σταθερή και δομημένη με αυτόν τον τρόπο με σκοπό να βοηθήσετε και όχι να τιμωρήσετε.
Πολυδώρου Χριστίνα
Πολλοί γονείς ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο ταπεινωτικό για εκείνους από το γεγονός ότι τα παιδιά τους εναντιώνονται και αντιδρούν στις αρχές τους. Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποιες εξηγήσεις και κατευθύνσεις που ελπίζουμε να βοηθήσουν τους γονείς που βρίσκονται σε θέση που πρέπει να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν εφήβους που επαναστατούν.
Η εφηβεία είναι η «ετικέτα» που βάζουμε στην περίοδο κατά την οποία το άτομο περνά από το στάδιο της ήβης προς την ωριμότητα. Σηματοδοτεί το στάδιο της ζωής κατά το οποίο το νέο άτομο μεταβαίνει από την παιδικότητα στην ενήλικη ζωή, από την εξάρτηση από τους γονείς προς την ανεξαρτησία του ενήλικα. Γίνεται κατανοητό, λοιπόν, ότι πρόκειται για μια περίοδο μεγάλων αλλαγών, όχι μόνο σε σωματικό επίπεδο, αλλά και συναισθηματικό, νοητικό, πνευματικό και κοινωνικό. Είναι η περίοδος κατά την οποία οι έφηβοι διερωτούνται «Ποιος είμαι;», « Σε τι πιστεύω;», «Ποια είναι η δική μου άποψη και θέση στον κόσμο;». Με αυτόν τον τρόπο ψάχνουν και διαμορφώνουν τελικά την ενήλικη ταυτότητά τους.
Η εφηβεία είναι επίσης ο χρόνος κατά τον οποία δημιουργείται συνήθως ένταση μεταξύ των εφήβων και των γονέων τους. Οι γονείς δεν είναι πια αλάνθαστοι και πέρα από κάθε αμφισβήτηση στα μάτια των παιδιών τους. Οι ατέλειές τους γίνονται πια ορατές και πολλές φορές διογκωμένες στα μάτια των εφήβων. Οι αξίες και οι απόψεις των συνομήλικων φαντάζουν πολύ πιο δελεαστικές από αυτές των γονέων και η αποδοχή από τους φίλους είναι πολύ πιο σημαντική από την αποδοχή των γονιών.
Δεν είναι σπάνιο στο κυνήγι της ταυτότητας και της ανεξαρτησίας οι έφηβοι να απορρίπτουν κάποιες από τις αξίες που θεωρούσαν δεδομένες και προέρχονται από την οικογένεια, την εκκλησία ή την κοινωνία γενικότερα. Και μέχρι ένα σημείο κάτι τέτοιο είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο.
Οι νέοι άνθρωποι έχουν ανάγκη να διαμορφώνουν τις δικές τους πεποιθήσεις για τη ζωή. Και μέρος της διαδικασίας για να το πετύχουν αποτελεί η αμφισβήτηση των αρχών που τους έχουν δοθεί ως δεδομένες. Κάποιοι έφηβοι το κάνουν αυτό πιο φανερά, ενώ άλλοι συγκεκαλυμμένα. Άλλων εφήβων η αμφισβήτηση γίνεται σε περιορισμένη εμβέλεια, δηλαδή επαναστατούν μέσω των ρούχων, της εμφάνισης, της μουσικής που ακούν ή στον τρόπο που διακοσμούν το δωμάτιό τους. Άλλοι μπορεί να δείχνουν παντελή έλλειψη σεβασμού προς όλες τις ηθικές και πνευματικές αρχές της οικογένειάς, της εκκλησίας ή της κοινωνίας με τα οποία μεγάλωσαν. Γονείς που δεν επιτρέπουν την ατομικότητα των εφήβων στην περιορισμένης εμβέλειας «επανάσταση» (όπως στα ρούχα και την εμφάνιση), μπορεί να κληθούν να αντιμετωπίσουν την αμφισβήτηση των έφηβων παιδιών τους σε πιο σημαντικά θέματα.
Αν είστε από τους γονείς που έχουν να αντιμετωπίσουν την «επανάσταση» των παιδιών τους, δεν πρέπει να νιώθετε μόνοι! Και μάλλον αυτή η συνειδητοποίηση είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για να αντιμετωπίσετε τους εφήβους που αντιτίθενται στις αρχές σας.
Οι πηγές της εφηβικής επανάστασης
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται αν ο έφηβος που ζει μαζί τους έιναι το ίδιο παιδί που μεγάλωναν, περνούσαν χρόνο μαζί και έπαιζαν λίγα χρόνια νωρίτερα. Και είναι φυσικό να αναρωτιούναι «Γιατί;», «Γιατί συμβαίνει αυτό», «Γιατί συμβαίνει σε εμάς;». Πολλοί γονείς μάλιστα ρωτούν: «Τι κάναμε λάθος;», «Τι θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει για να το αποτρέψουμε;» Αυτές οι ερωτήσεις εν είναι μόνο οδυνηρές, αλλά είναι και δύσκολο να απαντηθούν. Είναι σημαντικό να μην βγάζετε απλοϊκά και γρήγορα συμπεράσματα όταν προσπαθείτε να δώσετε απαντήσεις στον εαυτό σας.
Το πιο πιθανό είναι ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας λόγος γιατί ένας έφηβος μπαίνει στη διαδικασία να αμφισβητήσει και μάλιστα με επαναστατικό τρόπο. Είναι στη φύση των εφήβων να αναζητούν την ταυτότητα και την ανεξαρτησία τους. Η ισχυρογνωμοσύνη στην ιδιοσυγκρασία ενός νέου θα μπορούσε να είναι μια πολύ καλή εξήγηση. Μια έρευνα που διενεργήθηκε από τον Dr. James Dobson κατέληξε στο ότι σχεδόν τα ¾ των παιδιών που γεννηθηκαν με ισχυρή ιδιοδυγκρασία έκαναν την επανάστασή τους με κάποιο τρόπο κατά την εφηβική ηλικία. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλοί άλλοι λόγοι για τους οποίους ένας έφηβος μπαίνει στη διαδικασία να αμφισβητεί τα πάντα. Είναι σημαντικό να βλέπετε πίσω από την συμπεριφορά του, τους λόγους οι οποίοι τον οδηγούν σε αυτή.
Πρώτον, είναι πιθανό να υπάρχουν ψυχολογικές δυσκολίες. Νέοι με μαθησιακά προβλήματα ή ΔΕΠ- Υ είναι πιο πιθανό να επαναστατήσουν, ως αποτέλεσμα του ότι νιώθουν ότι δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των γονέων ή των δασκάλων τους. Οποιαδήποτε ψυχική διαταραχή, κακή ή μη επαρκής διατροφή επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των εφήβων.
Γενικότερα, οι αλλαγές που συμβαίνουν και έχει να διαχειριστεί οποιοδήποτε παιδί στην εφηβεία δημιουργούν το υπόβαθρο για μια ευέξαπτη συμπεριφορά και για έντονα συναισθήματα.
Δεύτερον, είναι πιθανό να υπάρχουν δυσκολίες ψυχολογικής φύσης ή ακόμα και ψυχικές διαταραχές που οδηγούν τα παιδιά σε αντιδραστική συμπεριφορά. Πολλές από αυτές τις διαταραχές έχουν βιολογικό υπόβαθρο και χρειάζονται ιατρική φροντίδα. Πολύ πιθανό είναι οι έφηβοι να αντιμετωπίζουν καταθλιπτικά συναισθήματα ή χαμηλή αυτοεκτίμηση και η συμπεριφορά τους να νιώθουν ότι θα τους κάνει πιο αρεστούς στους συνομιλήκους τους ή ότι θα τραβήξει την προσοχή των γονέων τους, γι’ αυτό και την υιοθετούν.
Τρίτον, δεν είναι απίθανο για ένα νέο άτομο να εκφράζει το θυμό (ή ακόμα και την ενοχή του) μέσα από μια αντιδραστική συμπεριφορά για να μειώσει την ένταση άλλων συνθηκών που υπάρχουν π.χ. στην οικογένειά τους (όπως μιας διαμάχης ή άσχημης σχέσης μεταξύ των γονέων).
Τραυματικά γεγονότα όπως ένας θάνατος στην οικογένεια, μια χρόνια ασθένεια ή σημαντικά οικονομικά προβλήματα μπορεί να πυροδοτήσουν επαναστατική συμπεριφορά από την πλευρά του εφήβου, η οποία νδέχεται να καταλήξει ακόμα και στην αμφισβήτηση της ύπαρξης του Θεού ή την απόρριψη των ηθικών αρχών.
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και η αρνητική επιρροή των ομηλίκων και οι αρχές που αποτυπώνονται και ισχυροποιούνται στις ταινίες, την τηλεόραση και στους στίχους των τραγουδιών που ακούν οι περισσσότεροι νέοι. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δίνουν το μήνυμα συχνά ότι ο οποιοσδήποτε και κυρίως οι γονείς περιορίζουν την ελευθερία των νέων και περιορίζουν την ατομικότητα και την ανεξαρτησία τους και ότι εκείνοι οφείλουν να αντιδράσουν σε αυτό.
Τέλος, δεν έιναι απίθανο και το παράδειγμα των ίδιων των γονέων ή ο τρόπος που επιλέγουν να κηδεμονεύουν τα παιδιά τους να έχει επενεργήσει στη στάση των νέων έως κάποιο βαθμό.
Η αντίδραση των γονέων στην επανάσταση των εφήβων
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, υπάρχουν πολλοί λόγοι γιατί ένας έφηβος αμφισβητεί τους γονείς του και την κοινωνία στην οποία ζει. Είναι σύνηθες, ωστόσο, οι γονείς να κατηγορούν αποκλειστικά τον εαυτό τους για αυτό, αφού θεωρούν ότι αν τα παιδιά παραστρατήσουν από το δρόμο που τους δείχνουν, φταίνε αυτοί που δεν τα διαπαιδαγώγησαν σωστά.
Όταν ένας έφηβος επαναστατεί έιναι θεμιτό για τον κάθε γονέα να εκτιμήσει το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί και να αναρωτηθεί τι αντίκτυπο έιχε ο τρόπος που μεγάλωσε το παιδί του στη σημερινή συμπεριφορά του. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να διαψεύσει την αντίληψη που έχει ότι η αμφισβήτηση του παιδιού του είναι εξ ολοκλήρου συνέπεια της δικής του γονεϊκής ανεπάρκειας. Γιατί αν το πιστεύει αυτό, είναι σαν να αποδέχεται ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται μόνο από εξωτερικούς παράγοντες. Η συμπεριφορά ενός ανθρώπου, όμως, επηρεάζεται και από γενετικούς, περιβαλλοντικούς αλλά και ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες. Και σε τελική ανάλυση, η τελική θέση και άποψη του κάθε ατόμου για τη ζωή είναι μια πολύ προσωπική απόφαση.
Όταν ένας έφηβος αμφισβητεί ή απορρίπτει τις αρχές με τις οποίες μεγάλωσε, θα πρέπει να γίνει μια διάκριση σε ποιο βαθμό οι γονείς και οι νέοι, ο καθένας από τη μεριά του, ευθύνονται για αυτό που συμβαίνει. Σε κάποιες περιπτώσεις οι γονείς θα έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης, ενώ σε άλλες λιγότερο. Το σημαντικό δεν έιναι ποιος θα κατηγορηθεί, αλλά με ποιο τρόπο θα διαχειριστείτε τη σχέση με το έφηβο παιδί σας από εδώ και πέρα.
Πώς να διαχειριστείτε την κατάσταση ως γονείς
Η πρώτη αντίδραση στην σφοδρή αμφισβήτηση από τη μεριά των εφήβων είναι να εξετάσετε ως γονείς τις αιτίες που κρύβονται πίσω από τη συμπεριφορά τους. Αν θεωρείτε ότι υπάρχει κάποιος ψυχολογικός λόγος που επηρεάζει τις επιλογές τους, μη διστάσετε να απευθυνθείτε σα κάποιον ειδικό. Αν πίσω από την αντιδραστική συμπεριφορά κρύβεται καταθλιπτικό συναίσθημα ή χαμηλή αυτοεκτίμηση, η συμβουλή του ειδικού θα μπορούσε να είναι πολύ βοηθητική.
Όσο περνάει από το δικό σας χέρι, θα ήταν καλό να αναζήσετε αρχικά τρόπους για να ενθαρρύνετε την αλλαγή στη συμπεριφορά του εφήβου. Αλλά η πτυχή της ζωής των παιδιών στην οποία έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή οι γονείς είναι ο τρόπος που οι ίδιοι οι γονείς προσεγγίζουν το γονεϊκό τους ρόλο. Και από εκεί πρέπει να ξεκινήσετε.
Αντισταθείτε στην παρόρμηση να κατηγορήσετε τον έφηβο για τη στάση του ή να του επιβάλετε τη στάση που θα θέλατε να έχει στη ζωή του. Συζητήστε μαζί του και δώστε του το χώρο να αναζητήσει την ταυτότητά του γνωρίζοντας ότι είστε ανοιχτοί σε αυτό και πρόθυμοι να ακούσετε και να δεχτείτε ότι αποφασίσει να κάνει. Μη θεωρήσετε αποτυχία αν επιλέξει κάτι που δε συνάδει με τα δικά σας «πιστεύω», αλλά μοιραστέιτε μαζί του τις ανησυχίες σας για την απόφασή του και τα προβλήματα που θα έχει ακολουθώντας τον εκάστοτε δρόμο. Ακούστε τη δική του θέση σε αυτό. Μην του «χτυπάτε» λάθη που έχει κάνει στο παρελθόν. Να του τα υπενθυμίσετε με σκοπό να τα έχει στο νου του και να τα αποφύγει σε επόμενη προσπάθεια αναζήτησης του εαυτού του.
Μη διστάσετε να του δώσετε να καταλάβει την ανιδιοτελή σας αγάπη, όποιο δρομο και αν διαλέξει ή όποια στάση επιλέξετε να κρατήσετε. Είναι αναγκάιο να γνωρίζει και να ακούει από εσάς ότι ακόμα και όταν σας απογοητεύει σε κάτι που έχει κάνει και όσο σκληρή στάση και αν έχετε επιλέξει να έχετε ως απόρροια αυτού, εσείς το αγαπάτε και θα το αγαπάτε και ότι από αγάπη επιλέγετε να ενεργήσετε σκληρά.
Διαβεβαιώστε ότι θα βρίσκεστε διπλα του στη μεταβατική αυτή περίοδο που διανύει προς την ενηλικίωση και την ωριμότητα και οτιδήποτε χρειαστεί μπορέι να απευθυνθεί σε εσάς.
Σίγουρα αναρωτιέστε πώς μπορείτε όλα αυτά να τα κάνετε πράξη και με ποιο τρόπο να δείξετε την αγάπη σας σε έναν έφηβο που σας εξοργίζει.
Του δείχντε την αγάπης σας με το να δείχνετε σεβασμό στα συναισθήματα και τις απόψεις του αν και δεν συμφωνείτε πάντα με αυτές. Καταλαβαίνει ότι τον αγαπάτε όταν δέιχνετε ενδιαφέρον και συμμετέχετε σε δραστηριότητες που είναι σημαντικές για εκείνον ακόμα και αν για εσάς είναι ανούσιες ή όταν δεν τον πιέζετε να μπει σε καλούπια που σχεδίασαν άλλοι για εκείνον. Όταν δεν εκτονώνετε το θυμό σας βίαια και με λόγια που πληγώνουν, αλλά είστε μαζί του συνοδοιπόροι στην αλλαγή. Όταν δε θα διστάσετε να πείτε τη σκηρή αλήθεια όταν διαφωνείτε, αλλά δε θα την επιβάλετε. Όταν δεν θα αποδεικνύετε συνεχώς ότι είστε καλύτερος και όταν ακούτε τις εξηγήσεις που δίνει και όταν δεν τιμωρείτε αναίτια.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να είστε ξεκάθαροι σε συγκεκριμένες συμπεριφορές που ο έφηβος οφέιλει να ανταποκριθεί. Το γεγονός ότι είστε δεκτικοί και υποστηρικτικοί στην αναζήτηση της ταυτότητάς του και δείχνετε την αγάπη σας, δε σημαίνει ότι δεν μπορέιτε να θέσετε όρια. Τα σαφή όρια είναι αναγκαία τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους εφήβους. Αρκεί να είναι σταθερά και να δίνονται εξηγήσεις για την αναγακαιότητά τους στον έφηβο με σαφή και κατανοητό τρόπο.
Επομένως, ακόμα και αν μέχρι τώρα δεν υπήρχαν είναι πού σημαντικό να τεθούν από εσάς σαφή όρια σχετικά με τη γλώσσα που χρησιμοιποιούν στο σπίτι ( δεν θα πρέπει να βριζουν ή να σας μιλούν άσχημα). Επίσης θα πρέπει να είναι ειλικρινείς σχετικά με το πού βγαίνουν και με ποιους ή για τις δραστηριότητες που κάνουν εκτός σπιτιού. Θα πρέπει να είναι συνεπέις στις δουλειές του σπιτιού που έχουν αναλάβει και να πηγαίνουν κανονικά στο σχολείο. Τέλος, από τη στιγμή που δεν είναι ενήλικες η κατανάλωση αλκοόλ και η σεξουαλική επαφή είναι κάτι που ναι μεν δεν τους απαγορεύεται, αλλά οι γονείς τους θα πρέπει να είναι ενήμεροι. Και φυσικά, το ότι κάποιος έφηβος μπορέι να παραβεί τα όρια αυτά, θα πρέπει να επιφέρει συνέπειες για εκείνον ( τις οποίες πρέπει ως γονείς να καθορίσετε και να επιβάλετε στα έφηβα παιδιά σας), τις οποίες έχετε συνεννοηθεί και γνωρίζει.
Υπάρχουν κάποια πραγματα που κάθε γονιός είναι υποχρεωμένος να παρέχει στα παιδιά του, όπως ένα σπίτι να μένει, φαγητό, ρούχα και σεβασμός. Αλλά πολλά από αυτά που οι έφηβοι θεωρούν δεδομένα είναι και πρέπει να θεωρούνται κεκτημένα, λόγω ένδειξης καλής συμπεριφοράς. Τέτοια είναι η χρήση του τηλεφώνου ή της τηλεόρασης, οι έξοδοι με φίλους, το παραπάνω χαρτζιλίκι.
Πολλοί έφηβοι χειραγωγούν τους γονείς γεμίζοντάς τους με ενοχές ή εκφοβίζοντάς τους με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν συνέπειες σε περίπτωση παράβασης των ορίων. Ωστόσο, η δική σας στάση θα πρέπει να είναι σταθερή, αποφασισμένη και ανεπηρέαστη από τέτοιες τακτικές.
Αρκεί να έχετε καταστήσει σαφές ότι η όλη σάση σας απορρέει από τη μεγάλη αγάπη που έχετε στο παιδί σας και είναι σταθερή και δομημένη με αυτόν τον τρόπο με σκοπό να βοηθήσετε και όχι να τιμωρήσετε.
Πολυδώρου Χριστίνα
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου